ในโลกนี้ ความเมตตาและความไว้ใจเป็นคุณธรรมอันงดงาม แต่หากมอบให้ผิดคน หรือมอบโดยไม่ไตร่ตรอง สิ่งเหล่านี้อาจย้อนกลับมาทำร้ายตัวเราเอง หลายครั้งที่ผู้คนใช้ความเมตตาของผู้อื่นเป็นเครื่องมือในการสร้างผลประโยชน์ให้ตนเอง และยิ่งเจ็บปวดยิ่งขึ้นเมื่อเราต้องเผชิญกับความจริงที่ว่า ผู้ทำร้ายเราอาจเป็นผู้ที่เราเคยช่วยเหลือด้วยหัวใจอันบริสุทธิ์
เรื่องราวของต้นไม้ใหญ่ที่ยื่นมือช่วยเหลือคนตัดไม้ด้วยความเมตตา แต่กลับพบว่าความใจดีนั้นกลายเป็นเหตุแห่งความพินาศของตัวเอง จะเป็นบทเรียนสำคัญให้เราได้ขบคิด กับนิทานอีสปเรื่องคนตัดไม้กับต้นไม้
นิทานอีสปเรื่องคนตัดไม้กับต้นไม้
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในป่าลึก ชายคนตัดไม้เดินเข้ามาในป่าพร้อมกับขวานเก่าของเขา ด้ามขวานผุพังและเริ่มใช้งานไม่ได้ เขาจึงเดินวนไปมามองหาต้นไม้ต้นหนึ่งที่เขาคิดว่าจะช่วยแก้ปัญหาของเขาได้ จนในที่สุด เขาก็มาหยุดยืนอยู่หน้าต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่งที่สูงตระหง่าน กิ่งก้านแผ่ขยายให้ร่มเงาแก่ผู้คนที่เดินทางผ่านมา
“โอ้ ต้นไม้ใหญ่ โปรดช่วยข้าด้วยเถิด” ชายคนตัดไม้พูดพลางยกมือขึ้นประกอบคำขอ “ข้าขอเพียงกิ่งเล็ก ๆ ของเจ้า เพื่อที่ข้าจะสามารถทำด้ามขวานใหม่ได้ เมื่อข้ามีขวาน ข้าจะไม่ทำร้ายเจ้าหรือใครในป่านี้เลย”
ต้นไม้ใหญ่เงียบไปครู่หนึ่ง มันรู้สึกสงสารชายผู้ดูเหนื่อยล้าและหมดหนทาง “เอาล่ะ หากกิ่งก้านของข้าสามารถช่วยเจ้าได้ ข้ายินดีให้เจ้าตัดกิ่งเล็ก ๆ ไปเถิด” ต้นไม้ตอบอย่างเมตตา
ชายคนตัดไม้ยิ้มกว้าง เขารีบปีนขึ้นไปตัดกิ่งเล็ก ๆ จากต้นไม้ใหญ่นำกลับไปทำด้ามขวานใหม่ที่แข็งแรงทนทาน
วันต่อมา ชายคนตัดไม้กลับมายังป่าเดิมอีกครั้ง พร้อมกับขวานเล่มใหม่ที่เขาประกอบเสร็จเรียบร้อย คราวนี้เขาไม่ได้มองหากิ่งเล็ก ๆ อีกต่อไป เขาจ้องมองต้นไม้ใหญ่ต้นเดิมด้วยสายตาที่เปลี่ยนไป
“ต้นไม้ใหญ่ต้นนี้ดูเหมาะกับงานของข้ามาก…” เขาคิดในใจ ก่อนจะก้าวเข้าไปใกล้
เขาเงื้อขวานขึ้นสูง แล้วฟันลงบนลำต้นของต้นไม้ใหญ่ด้วยแรงทั้งหมดที่มี เสียงขวานกระทบเนื้อไม้ดังก้องไปทั่วป่า
“เจ้ากำลังทำอะไร!?” ต้นไม้ใหญ่ร้องเสียงดังด้วยความตกใจ
“ข้าก็แค่ทำในสิ่งที่ข้าต้องทำ!” ชายคนตัดไม้ตอบโดยไม่หยุดฟันต้นไม้
ต้นไม้ใหญ่พยายามร้องเตือน “เจ้าบอกว่าจะไม่ทำร้ายข้าไงเล่า! ทำไมเจ้าถึงผิดคำพูด?”
“เพราะข้าต้องการไม้ของเจ้าเพื่อทำงานอื่น ข้าไม่มีทางเลือก” ชายคนตัดไม้พูดพลางฟันต้นไม้ต่อไป
เมื่อใกล้จะล้มลง ต้นไม้ใหญ่พูดขึ้นด้วยเสียงอ่อนแรง “เจ้ารู้หรือไม่ หากไม่มีบางสิ่งจากข้าอยู่ในมือของเจ้า เจ้าย่อมไม่สามารถล้มข้าได้ ขวานที่เจ้ากำลังใช้ฟันข้านั้น ด้ามมันก็ทำมาจากกิ่งของข้าที่เจ้าเคยขอไป!”
ต้นไม้ใหญ่ถอนหายใจเฮือกสุดท้ายก่อนจะล้มลง มันรู้แล้วว่าความใจดีและความไว้ใจของมันคือสิ่งที่ย้อนกลับมาทำร้ายตัวเอง
ชายคนตัดไม้ยืนมองต้นไม้ใหญ่ที่ล้มลงต่อหน้าเขา เขาไม่ได้พูดอะไรนอกจากยิ้มและเริ่มตัดลำต้นเพื่อนำกลับไปใช้งาน
ป่ากลับมาสู่ความเงียบงันอีกครั้ง ทิ้งไว้เพียงลำต้นที่เหลืออยู่ของต้นไม้ใหญ่และเสียงลมพัดผ่าน ความเมตตาที่ต้นไม้เคยมอบให้ได้กลายเป็นเหตุแห่งความหายนะของมันเอง
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้เรารู้ว่า… “ความหายนะของตนมักเกิดจากการกระทำของตัวเอง”
ต้นไม้ใหญ่เลือกที่จะช่วยเหลือคนตัดไม้ด้วยความเมตตาและความไว้ใจ แต่สิ่งนั้นกลับถูกใช้เป็นเครื่องมือในการทำลายตัวมันเอง เช่นเดียวกับในชีวิตจริง หลายครั้ง ความใจดีและความไม่ระมัดระวังของเราอาจถูกผู้อื่นนำไปใช้เพื่อผลประโยชน์ของพวกเขาเอง และกลับมาทำร้ายเราในที่สุด
“จงมีเมตตา แต่จงรู้จักปกป้องตัวเองจากผู้ที่อาจใช้ความเมตตาของเราทำร้ายเราในวันข้างหน้า ไม่ใช่ทุกคนจะเป็นคนมีจิตใจเมตตาจงดูผู้คนให้ดี”
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานอีสปเรื่องคนตัดไม้กับต้นไม้ (อังกฤษ: The Woodcutter and the Trees) นิทานเรื่องนี้ครอบคลุมถึงกลุ่มนิทานที่มีต้นกำเนิดจากเอเชียตะวันตกและกรีก โดยในเวอร์ชันกรีกนั้นมักถูกอ้างถึงว่าเป็นของอีสป (Aesop)
เนื้อหาของนิทานทั้งหมด เน้นถึงความจำเป็นในการระวังการทำร้ายตนเองผ่านความเอื้อเฟื้อที่ผิดที่ผิดทาง
ในวัฒนธรรมกรีก ซึ่งครั้งหนึ่งเคยครอบคลุมถึงเอเชียตะวันตกทั้งหมด มีนิทานสามเรื่องที่เกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ระหว่างต้นไม้กับคนตัดไม้ นิทานเรื่องนี้ถูกจัดลำดับอยู่ใน Perry Index ลำดับที่ 302 (Perry Index คือดัชนีการจัดหมวดหมู่ของนิทานอีสปที่รวบรวมและจัดลำดับโดย Ben Edwin Perry เพื่อใช้ในการศึกษาและอ้างอิงนิทานอีสปอย่างเป็นระบบ) ต้นโอ๊กได้ร้องทุกข์ต่อซุส (Zeus) เทพเจ้าสูงสุดของกรีกว่าพวกมันถูกปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรมซุสตอบกลับว่า “พวกเจ้าต้องโทษตัวเอง เพราะเป็นพวกเจ้าที่มอบไม้ให้กับคนตัดไม้ใช้ทำด้ามขวาน”
“คนเรามักเป็นต้นเหตุของความหายนะของตนเอง โดยไม่รู้ตัว”
นิทานอีกเรื่องที่มีความหมายคล้ายกันคือนิทานอีสปเรื่องนกอินทรีกับลูกธนู (The Eagle Wounded by an Arrow) ในนิทานเรื่องนี้นี้นกอินทรีร้องคร่ำครวญเมื่อถูกลูกธนูยิงบาดเจ็บ และพบว่าลูกธนูนั้นมีส่วนหนึ่งทำมาจากขนของมันด้วย คำอธิบายที่มาพร้อมนิทานทั้งสองชี้ให้เห็นว่า ความทุกข์ทรมานยิ่งเพิ่มมากขึ้นเมื่อรู้ว่าความเจ็บปวดนั้นเกิดจากความผิดของตัวเอง
“ความเสียใจรุนแรงยิ่งขึ้นเมื่อรู้ว่าตนเองเป็นผู้ก่อเหตุหายนะนั้น”