หลายคนพยายามเข้าใจโลกด้วยการจับต้องหรือกำหนดสิ่งต่าง ๆ แต่คำสอนของเต๋าชี้ว่าความลี้ลับของสรรพสิ่งไม่ได้ปรากฏให้เห็นชัดด้วยตา หรือตีความด้วยคำพูด
มีนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องหนึ่ง เล่าจื๊อสอนผ่านเหตุการณ์ธรรมชาติรอบตัวเขา สิ่งเล็กน้อยแต่ประหลาดที่ทำให้เห็นความสัมพันธ์และความเคลื่อนไหวของโลกในแบบที่ไม่อาจอธิบายด้วยเหตุผลเพียงอย่างเดียว กับนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏของความลี้ลับ
เนื้อเรื่องนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏของความลี้ลับ
วันหนึ่ง ข้าได้ออกเดินไปตามป่าเขา ข้าพบลำธารเล็กที่ไหลผ่านโขดหิน น้ำไหลไม่หยุดไหล แม้แต่สายน้ำที่แบ่งออกไปเป็นหลายทางก็ไม่ชนกัน ข้าสังเกตด้วยความสนใจและพูดเบา ๆ กับตัวเองว่า
“น้ำไหลไปได้หลายทางพร้อมกัน แต่ไม่เคยติดขัด… ทำไมมันถึงเป็นไปได้เช่นนี้?”
ขณะที่ข้าก้มลงดูใบไม้ที่ลอยตามน้ำ ใบไม้หมุนวนไปตามกระแสน้ำ บางใบตกลงบนโขดหินแล้วลอยต่อไปโดยไม่สะดุด ข้าตกใจเพราะทุกอย่างเกิดขึ้นอย่างเรียบร้อย ทั้งที่แต่ละส่วนดูเหมือนไม่มีใครควบคุม
“อาจเป็นไปได้ว่า… ทุกสิ่งเคลื่อนไหวตามทางของมันเอง แต่เข้ากับสิ่งรอบตัวอย่างพอดี” ข้าพึมพำกับตัวเองเบา ๆ
น้ำ กระแสลม ใบไม้ และหิน พาให้ข้าสะดุดใจ เข้าใจว่าความลี้ลับของสรรพสิ่งไม่ได้อยู่ที่การบังคับหรือควบคุม แต่เกิดจากความสมดุลที่ธรรมชาติสร้างเอง
ข้าเดินทางต่อมา ข้าเหลือมมองบนฟ้าและพบฝูงนกบินผ่านฟากฟ้า นกบางตัวหมุนวน บางตัวบินสวนกัน แต่ไม่มีใครชนกัน ข้าพูดขึ้นว่า
“ทำไมพวกมันไม่ชนกัน ทั้งที่แต่ละตัวบินไปตามใจตัวเอง?”
ข้าต้องยืนดูอย่างตั้งใจ จึงสังเกตเห็นจังหวะบางอย่างที่เชื่อมโยงการบินของนกกับต้นไม้และลม แม้แต่พวกนกแต่ละตัวดูเหมือนมีทางเดินของตัวเอง แต่ทั้งหมดกลับประสานกันอย่างลึกลับ
“อ๋อ… ทุกอย่างไม่ได้ถูกควบคุม แต่กลับเข้ากันพอดี” ข้าพูดกับตัวเองพร้อมกับลมพัดผ่านหน้าผา
เมื่อข้าสังเกตต่อ ใบไม้หล่นลงมาพร้อมฝูงนก กระแสน้ำไหลและลมพัดพา ทุกสิ่งเคลื่อนที่พร้อมกันอย่างสอดคล้อง ข้ารู้สึกได้ถึงเอกภาพและความลี้ลับของเต๋า ว่าสิ่งทั้งหลายเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยไม่ต้องกำหนดหรือฝืน
ข้าสิเดินต่อไปยังเนินเขาสูงอีกแห่ง ที่นั่นมีหมู่ดอกไม้ป่าออกดอกเต็มทุ่ง แม้จะมีลมแรงดันเข้ามา แต่ดอกไม้กลับโค้งตามลมโดยไม่หัก ข้าสังเกตด้วยความประหลาดใจ
“นี่ก็เช่นกัน… พวกมันเคลื่อนไหวตามแรงลม แต่ไม่ล้มลงเสียทีเดียว” ข้าพึมพำ
ขณะนั้น ข้าสิเห็นผีเสื้อบินวนเหนือดอกไม้ ตัวเล็กแต่มีจังหวะบินที่สอดคล้องกับลมและดอกไม้ น้ำค้างบนใบไม้สะท้อนแสงอาทิตย์ทำให้เกิดประกายเล็ก ๆ กระพริบเหมือนร้อยเรียงเข้ากับการบินของผีเสื้อ
“ทุกสิ่งในโลกนี้ แม้จะเล็กและดูแตกต่างกัน… แต่กลับเคลื่อนไหวสอดคล้องกันอย่างลึกซึ้งจริง ๆ” ข้าพูดออกมา
ข้าตระหนักว่าเหตุการณ์เล็ก ๆ รอบตัว แสง ลม น้ำ ดอกไม้ และผีเสื้อ ล้วนเผยความลี้ลับของสรรพสิ่งว่าทุกสิ่งเกิดขึ้นและดำเนินไปตามหลักของเต๋า โดยไม่ต้องควบคุมหรือกำหนด
เมื่อเย็น ข้าสิปีนขึ้นไปบนยอดเขาที่สูงที่สุด มองพระอาทิตย์ลับขอบฟ้า ฟ้าและภูเขาดูเหมือนรวมกันเป็นหนึ่งเดียว ลมพัดผ่าน ข้าสิพูดเบา ๆ กับตัวเอง
“ทุกสิ่งรอบตัวข้า… แม้มองไม่เห็นด้านหน้าและด้านหลังของมัน แต่ทั้งหมดกลับเข้ากันพอดี”
ข้ายืนเงียบอยู่ครู่หนึ่ง แล้วเข้าใจอย่างลึกซึ้งว่าสิ่งที่เรียกว่า ‘ความลี้ลับของเต๋า’ คือความสมดุลของสรรพสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ไม่ต้องกำหนด ไม่ต้องบังคับ ทุกอย่างมีทางของมันเองแต่เชื่อมโยงกันอย่างละเอียดอ่อน
ข้าสิพึมพำด้วยรอยยิ้ม “นี่คือการปรากฏของความลี้ลับ… เมื่อเราเฝ้ามองและสัมผัส เราจะเข้าใจว่าเอกภาพและความสมดุลอยู่รอบตัวเราเสมอ”
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… ความลี้ลับและแก่นแท้ของสรรพสิ่งไม่ได้เกิดจากการพยายามควบคุม จัดระเบียบ หรือยึดติดกับสิ่งใด แต่เกิดจากการปล่อยให้ทุกสิ่งดำเนินไปตามทางของมันเอง เหมือนสายน้ำที่ไหลหลายทางโดยไม่สะดุด นกที่บินสวนกันโดยไม่ชน ดอกไม้ที่โค้งตามแรงลม และผีเสื้อที่หมุนวนอย่างสอดคล้องกับธรรมชาติ ทุกสิ่งเคลื่อนไหวไปพร้อมกันโดยไม่ต้องบังคับ
เล่าจื๊อได้สังเกตและสัมผัสเหตุการณ์เล็ก ๆ รอบตัวแม้เป็นสิ่งธรรมดาอย่างน้ำ ใบไม้ ลม หรือแสงแดด สามารถเปิดเผยความลี้ลับและเอกภาพของเต๋าได้ การเข้าใจเต๋าไม่ได้อยู่ที่การจับต้องหรือเข้าใจในเชิงตรรกะ แต่เกิดจากการรับรู้ความสัมพันธ์อันลึกซึ้งของสรรพสิ่งด้วยใจสงบและไม่ยึดติด เมื่อเราเรียนรู้ที่จะเฝ้ามองและปล่อยให้ธรรมชาติดำเนินไป เราจะพบว่าเอกภาพ ความสมดุล และความลี้ลับซ่อนอยู่ในทุกการเคลื่อนไหวของโลกนี้อย่างงดงาม
อ่านต่อ: เรียนรู้ปรัชญาสุดลึกซึ้งแห่งวิถีเต๋าผ่านนิทานเต้าเต๋อจิง
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏของความลี้ลับ (อังกฤษ: The Manifestation of The Mystery) นิทานเรื่องนี้มีรากฐานมาจากคัมภีร์เต้าเต๋อจิง บทที่ 14 ซึ่งเป็นบทที่กล่าวถึงความลี้ลับของสรรพสิ่งและเอกภาพของเต๋า เล่าจื๊อได้บันทึกไว้ว่าสรรพสิ่งทั้งหลาย น้ำไหล ลมพัด นกบิน ดอกไม้โค้ง ผีเสื้อหมุนวน มีความสัมพันธ์และเคลื่อนไหวสอดคล้องกันโดยธรรมชาติ ไม่ต้องมีใครบังคับหรือควบคุม การเข้าใจความลี้ลับนี้ไม่ได้เกิดจากตรรกะหรือการพยายามจับต้อง แต่เกิดจากการเฝ้าสังเกตและสัมผัสเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นรอบตัว โดยเล่าจื๊อได้บันทึกในบทนี้ไว้ว่า:
การปรากฏของความลี้ลับ
เรามองมัน แต่ไม่อาจเห็น จึงเรียกมันว่า “ความเสมอต้นเสมอปลาย”
เราฟังมัน แต่ไม่อาจได้ยิน จึงเรียกมันว่า “ความเงียบสนิท”
เราพยายามจับต้องมัน แต่ไม่อาจครอบครอง จึงเรียกมันว่า “ความละเอียดลึกซึ้ง”ด้วยคุณลักษณะทั้งสามนี้ มันจึงไม่อาจถูกบรรยายเป็นคำพูดได้อย่างชัดเจน
และเมื่อเรารวมสิ่งเหล่านี้เข้าด้วยกัน เราจะพบกหับเอกภาพด้านบนของมันไม่สว่างไสว
ด้านล่างของมันไม่มืดมน
มันเคลื่อนไหวไม่หยุดนิ่ง แต่กลับไม่อาจตั้งชื่อได้
จากนั้นมันก็กลับคืนและกลายเป็นความว่างเปล่านี่เรียกว่ารูปของสิ่งที่ไร้รูปและเงาของสิ่งที่มองไม่เห็น
นี่เรียกว่าสิ่งที่ล่องลอยและไม่อาจกำหนดได้เมื่อเราเผชิญมัน เราไม่เห็นด้านหน้า
เมื่อเราติดตามมัน เราไม่เห็นด้านหลังเมื่อเราสามารถหยิบเอาหลักเต๋าในอดีตมาชี้นำสิ่งในปัจจุบัน
และเข้าใจมันดังเดิมตั้งแต่แรกเริ่ม
นี่เรียกว่าการคลายเส้นทางแห่งเต๋า
เล่าจื๊อได้สอนผ่านการออกเดินทางในภูเขาและป่า ท่านชี้ให้เห็นถึงความเคลื่อนไหวของธรรมชาติรอบตัว ทุกอย่างเกิดขึ้นพร้อมกันอย่างสมดุล แม้สิ่งเล็ก ๆ เช่นใบไม้หรือนกตัวเล็ก ก็สอดคล้องกับสรรพสิ่งอื่นอย่างน่าอัศจรรย์ เล่าจื๊อสอนว่าความลี้ลับของเต๋าอยู่รอบตัว และสามารถสัมผัสได้เมื่อปล่อยให้สิ่งต่าง ๆ ดำเนินไปตามธรรมชาติ
นิทานเรื่องนี้จึงถูกแต่งขึ้นเพื่อสะท้อนหลักคำสอนของเต๋าว่าการไม่ฝืนและการเฝ้าสังเกตด้วยใจสงบจะเผยความสมดุล เอกภาพ และความลี้ลับของสรรพสิ่งอย่างแท้จริง ทำให้ผู้อ่านรับรู้แก่นแท้ของเต๋าผ่านเหตุการณ์ธรรมชาติและประสบการณ์ของเล่าจื๊อเอง
คติธรรม: “ความลี้ลับของเต๋าไม่อาจจับต้องหรือบรรยายได้ แต่สามารถสัมผัสได้ผ่านการเฝ้ามอง การรับรู้ และการปล่อยให้สิ่งต่าง ๆ ดำเนินไปตามธรรมชาติ”