ในโลกนี้หลายคนมักคิดว่าความยิ่งใหญ่เกิดจากการสร้างสิ่งใหม่หรือครอบครองสิ่งมากมาย แต่คำสอนของเต๋าบอกว่า การอยู่ได้ด้วยใจสงบและเรียบง่าย คือความแข็งแกร่งที่แท้จริงของชีวิต
มีนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องหนึ่ง เล่าจื๊อสอนให้เห็นคุณค่าของความเรียบง่ายและการยืนอยู่ได้ด้วยตนเอง ผ่านเรื่องราวของชายผู้เลือกที่จะอยู่ร่วมกับโลกอย่างสงบ โดยไม่เร่งรัดหรือพยายามควบคุมสิ่งใด กับนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏแห่งความเรียบง่าย
เนื้อเรื่องนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏแห่งความเรียบง่าย
แสงยามสายส่องลอดม่านหมอกบาง ๆ เหนือหุบเขา เสียงนกก้องกังวานเหนือผืนนาอันชุ่มชื้น
ชายชราในชุดผ้าฝ้ายสีจางเดินช้า ๆ ไปตามทางดินสายเล็กที่คดเคี้ยวระหว่างต้นสน เขาหยุดทุกครั้งที่เห็นดอกหญ้าบาน หรือแม้แต่รอยเท้าสัตว์บนพื้นเปียก ดูราวกับกำลังอ่านหนังสือที่ธรรมชาติเขียนไว้
ระหว่างทาง เขามองเห็น “ก้อนดิน” ก้อนหนึ่งกลิ้งตกลงมาจากเนิน แล้วหยุดอยู่ข้างเท้า
มันสีน้ำตาลธรรมดา ไม่มีแสง ไม่มีรูปทรงงดงาม มีเพียงรอยแตกร้าวที่แห้งผากและเศษหญ้าติดอยู่
เล่าจื๊อก้มลง เก็บมันขึ้นมา พลิกดูในแสงอ่อนของเช้า เม็ดทรายเล็ก ๆ บนผิวมันระยิบระยับชั่วขณะหนึ่ง ก่อนจะดับไป
เขาเพ่งมองอย่างเงียบงัน ดินนี้คือสิ่งต่ำต้อยที่สุดในโลก ไม่มีใครอยากเป็นมัน ไม่มีใครจดจำมัน แต่ภูเขาเกิดจากมัน บ้านเรือนตั้งอยู่บนมัน เมล็ดพันธุ์ทุกอย่างงอกขึ้นจากมัน
“สิ่งที่ไม่มีค่าในสายตามนุษย์… กลับเป็นรากของทุกชีวิต” เสียงพึมพำแผ่วเบาเหมือนพูดกับลม
เขานั่งลงกลางทาง มองดินในมือเนิ่นนาน ความเรียบง่ายอาจไม่ใช่การมีน้อย แต่คือเพียงให้มันเป็นของมันอย่างเงียบงาม
เมื่อเดินต่อมา เขาพบลำธารสายหนึ่งไหลผ่านหุบหิน
น้ำใสเย็นกระทบแสงอาทิตย์ระยิบระยับเหมือนผ้าแพร เขาโยนก้อนดินในมือ ลงสู่สายน้ำ
มันกระแทกผิวน้ำเบา ๆ ก่อนแตกออกเป็นผงเล็ก ๆ ไหลรวมไปกับกระแส
ช่วงแรก น้ำขุ่นมัว แต่ไม่นานนัก ความขุ่นก็จมลงเบื้องล่าง น้ำกลับนิ่งและใสกว่าเดิม
เล่าจื๊อมองแล้วเอ่ยแผ่วเบา “ดินยอมแตกสลาย เพื่อให้น้ำได้ไหลโดยไม่ขัดขืน…” ในความอ่อนนั้น กลับมีพลังที่ยิ่งใหญ่กว่า
เขาเอื้อมมือแตะผิวน้ำ มันเย็นจนรู้สึกเหมือนเตือนใจ “สิ่งที่ไม่ต้าน ย่อมอยู่ได้ สิ่งที่ไม่โอ้อวดตน ย่อมยิ่งใหญ่”
เขายืนอยู่นาน เฝ้าดูดินที่จมหายไป แต่ในใจกลับรู้ว่า มันไม่ได้หายไปเลย มันเพียงกลับไปสู่ที่ของมัน ใต้เท้าเรา ที่เดิมเสมอ
ยามบ่าย แสงแดดเริ่มทอผ่านหมู่ไม้ กลิ่นดินหลังฝนตกยังอวลอยู่ในอากาศ
เล่าจื๊อเดินเข้าสู่หมู่บ้านเล็ก ๆ ริมหุบเขา เห็นชายหนุ่มคนหนึ่งกำลังขุดหลุมด้วยเหงื่อโทรมกาย มือเต็มไปด้วยโคลน เขากำลังปลูกต้นไม้เล็ก ๆ หน้าบ้าน
เขาหยุดมอง พลางถามด้วยเสียงเรียบสงบ “เจ้าปลูกต้นไม้นี้เพื่อสิ่งใด?”
ชายหนุ่มหอบหายใจ ตอบทั้งที่ยังจับพลั่วไว้ “เพื่อให้ลูกหลานได้มีร่มเงาในวันหน้า แม้ข้าคงไม่มีโอกาสได้นั่งใต้ต้นมันเองก็ตาม”
เล่าจื๊อพยักหน้าน้อย ๆ แล้วเอ่ยเบา ๆ “ดินที่เจ้าเหยียบอยู่ ไม่เคยปฏิเสธต้นไม้ใด แม้ต้นไม้จะล้มตาย มันก็ยังยอมรับกลับคืนไว้… มนุษย์หากมีใจอย่างดิน ย่อมไม่ขัดแย้งกับสิ่งใดในโลก”
ชายหนุ่มนิ่งเงียบ หันมองดินที่เปื้อนมือของตน แล้วค่อย ๆ วางพลั่วลง บางทีความยิ่งใหญ่ไม่ได้อยู่ในสิ่งที่เราสร้าง แต่อยู่ในสิ่งที่เรายอมให้เกิดขึ้นอย่างสงบ…
เล่าจื๊อเดินต่อไป ทิ้งเสียงจอบกระทบดินไว้เบื้องหลัง ทุกย่างก้าวที่เขาเหยียบ ล้วนคือการกลับคืนสู่พื้นฐานที่สุดของชีวิต ดินที่เขาเคยถือไว้ในมือ
ยามเย็น ฟ้าเริ่มกลืนแสงสุดท้ายของวัน เล่าจื๊อหยุดอยู่บนเนินสูง มองลงไปเห็นทุ่งนาเรียงราย เสียงชาวบ้านหัวเราะอยู่ไกล ๆ
ลมพัดเบา ๆ พาเศษดินปลิวจากเท้าเขา ลอยไปบนอากาศ แล้วร่วงลงบนพื้นอีกครั้ง
เขาหลับตา ทุกสิ่งที่สูงส่ง ล้วนเริ่มจากสิ่งต่ำสุด ทุกสิ่งที่ยิ่งใหญ่ ล้วนมีรากอยู่ในความเรียบง่าย
เขาเริ่มเข้าใจ ดินนั้น “เป็นเพียงสิ่งที่มันเป็น” โลกทั้งหมดจึงดำรงอยู่ได้
“ผู้ที่รู้จักความเรียบง่าย… ย่อมไม่ต้องแสวงหาความสมบูรณ์ เพราะความสมบูรณ์ได้อยู่กับเขาแล้ว”
ลมเย็นพัดผ่านชายเสื้อของเขา ดินที่เกาะเท้าแห้งแตก กลายเป็นฝุ่นปลิวหาย
เขาเพียงยิ้มบาง ๆ และเดินจากไปโดยไม่เหลียวกลับ ใต้ฝ่าเท้าเขา ดินยังคงเงียบงัน แต่แผ่พลังของชีวิตออกไปไม่สิ้นสุด
นี่คือการเผยออกของความเรียบง่าย ต้นกำเนิดแห่งทุกสิ่งที่มีอยู่ในโลก
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… ความเรียบง่ายคือรากฐานของความยิ่งใหญ่ เมื่อเราหยุดพยายามเป็นสิ่งที่เกินธรรมชาติของตน และยอมเป็นเพียงส่วนหนึ่งของโลกอย่างสงบ เราจะได้พบความสมบูรณ์แท้ที่ไม่ต้องแสวงหา
เรื่องราวนิทานเล่าผ่านผ่านการเดินทางของเล่าจื๊อ ผู้สังเกตดินที่ต่ำต้อยแต่หล่อเลี้ยงทุกชีวิต เรื่องราวนี้ชี้ให้เห็นว่า สิ่งที่ดูไร้ค่าในสายตามนุษย์ กลับเป็นสิ่งค้ำจุนโลกอย่างเงียบงาม ดินไม่โอ้อวด ไม่แข่งขัน ไม่ขัดขืน แต่มอบทุกสิ่งโดยไม่เรียกร้องตอบแทน ความเรียบง่ายเช่นนี้เอง คือพลังอันแท้จริงที่หล่อเลี้ยงชีวิต และเป็นหนทางสู่ความสงบภายใน
อ่านต่อ: นิทานเต้าเต๋อจิงแฝงข้อคิดดี ๆ และปรัชญาชีวิตสุดลึกซึ้งในวิถีเต๋าของเล่าจื๊อ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการปรากฏแห่งความเรียบง่าย (อังกฤษ: The Manifestation of Simplicity) นิทานเรื่องนี้มาจากคัมภีร์เต้าเต๋อจิงบทที่ 81 ซึ่งเป็นบทสุดท้ายของคัมภีร์ ว่าด้วย “ความจริงแท้และความเรียบง่าย” เล่าจื๊อกล่าวว่า คำพูดที่ซื่อสัตย์มักไม่งดงาม และคำพูดที่งดงามมักไม่ซื่อสัตย์ ผู้รู้แท้ไม่โอ้อวดตน ผู้เมตตาแท้ไม่แสดงตนว่าดีงาม ผู้ที่เดินบนหนทางแห่งเต๋า ย่อมไม่ยึดถือสิ่งใดว่าเป็นของตน แต่กลับยิ่งให้ ยิ่งเต็ม ยิ่งอ่อนน้อม ยิ่งยิ่งใหญ่ เล่าจื๊อได้บันทึกไว้ว่า:
การเผยออกของความเรียบง่าย
คำพูดที่จริงใจนั้นไม่จำเป็นต้องสวยหรู คำพูดสวยหรูไม่จำเป็นต้องจริงใจ ผู้ที่ชำนาญในเต๋าไม่เถียงหรือทะเลาะเกี่ยวกับมัน ผู้ที่ชอบเถียงมักไม่เข้าใจเต๋า ผู้ที่รู้จักเต๋าอย่างแท้จริง ไม่จำเป็นต้องร่ำเรียนมากมาย ผู้ร่ำเรียนมากมายกลับมักไม่เข้าใจเต๋า
ปราชญ์ไม่สะสมของไว้เพื่อตนเอง ยิ่งเขาใช้สอยเพื่อผู้อื่นมากเท่าไร เขากลับยิ่งมีพลังและความอุดมสมบูรณ์ในตัวเองมากขึ้น ยิ่งให้มากเท่าไร ก็ยิ่งมีมากเท่านั้น
ด้วยความแหลมคมทั้งหมดของหนทางสวรรค์ ก็ไม่ทำร้ายสิ่งใด ด้วยการกระทำทั้งหมดของปราชญ์ ก็ไม่แสวงหาการแข่งขันหรือความได้เปรียบใด ๆ
ความเรียบง่ายและความจริงใจเป็นหัวใจของการดำเนินชีวิตตามเต๋า การไม่ยึดมั่นถือมั่น ไม่ขัดแย้ง และใช้ชีวิตเพื่อตอบสนองธรรมชาติและผู้อื่น จะทำให้เกิดความอุดมสมบูรณ์และความสงบอย่างแท้จริง
คำสอนในบทนี้สะท้อนแนวคิดสูงสุดของเต๋า ว่าความดีแท้ไม่ต้องประกาศ ความจริงแท้ไม่ต้องแต่งเติม และความสมบูรณ์เกิดขึ้นจากการไม่พยายามเติมเต็มสิ่งใด ผู้ที่เข้าใจเต๋าย่อมดำรงอยู่โดยเรียบง่าย ไม่โอ้อวด ไม่แข่งขัน ไม่สะสม แต่กลับเกื้อกูลผู้อื่นอย่างเงียบงัน
นิทานเรื่องนี้จึงถูกแต่งขึ้นเพื่อถ่ายทอดคำสอนในบทนี้ ผ่านภาพของเล่าจื๊อผู้มองเห็นคุณค่าของ “ดิน” ซึ่งแม้ต่ำต้อยในสายตาผู้คน แต่กลับเป็นรากฐานแห่งชีวิตทั้งหมด ดินไม่โอ้อวด ไม่ขัดขืน และไม่แสวงหาความยิ่งใหญ่ แต่เพราะเป็นเช่นนั้นเอง จึงยิ่งใหญ่ที่สุดในทางของมัน และนี่คือหัวใจของ “การปรากฏแห่งความเรียบง่าย” ที่เล่าจื๊อต้องการสอนให้โลกรู้
คติธรรม: “ผู้ที่ยอมเป็นเหมือนดิน ถูกเหยียบแต่ไม่ขุ่น ถูกพัดแต่ไม่แตก ย่อมเป็นที่พำนักของสรรพชีวิต เพราะความเรียบง่ายมิใช่ความว่างเปล่า หากคือความอุดมที่ไม่ต้องโอ้อวด”