ในโลกที่เต็มไปด้วยสิ่งล่อตาล่อใจ ไม่ใช่ทุกครั้งที่ความหิวหรือความต้องการจะนำทางเราไปสู่ทางออกที่ถูกต้อง บางครั้ง ความอยากเพียงชั่วแล่นอาจผลักให้เราก้าวข้ามเส้นแห่งความซื่อสัตย์ โดยไม่รู้ว่าผลที่ตามมานั้นลึกและเจ็บปวดยิ่งกว่าที่คาดคิด
มีนิทานชาดกเรื่องหนึ่ง เล่าถึงสัตว์ตัวเล็กที่ยอมแลกความสงบสุขในชีวิตเรียบง่าย เพื่อสิ่งที่ดูงดงามกว่าเพียงชั่วครู่ และได้เรียนรู้ว่าความอิ่มชั่วคราว ไม่อาจทดแทนความมั่นคงของใจที่ซื่อสัตย์ต่อสิ่งที่ตนมี กับนิทานชาดกเรื่องแมวที่ผอมซูบ
เนื้อเรื่องนิทานชาดกเรื่องแมวที่ผอม
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในบ้านไม้เก่าหลังหนึ่ง ปลายหมู่บ้านใกล้ชายป่า มีหญิงชราผู้ยากไร้คนหนึ่งอาศัยอยู่ตามลำพังกับแมวสีเทาตัวหนึ่ง แมวนั้นผอมจนเห็นซี่โครง ขนแห้งหยาบ และดวงตาเต็มไปด้วยความหิวและเหนื่อยล้า
แม้จะมีชีวิตที่เรียบง่าย แต่ทั้งสองก็อยู่ร่วมกันอย่างอบอุ่น หญิงชราเอ็นดูแมวตัวนั้นราวกับเป็นลูกในไส้ เธอแบ่งข้าวปลาน้อยนิดที่พอหาได้ให้มันทุกวัน
“กินเถิด ๆ เจ้าอาจไม่ได้อิ่มมาก แต่ข้าก็ให้ได้เท่านี้จริง ๆ” หญิงชรากล่าวพลางวางเศษข้าวบนจานดินเผา
แมวมองข้าวอย่างชั่งใจ ก่อนจะกินเงียบ ๆ โดยไม่ออกเสียงสักคำ มันไม่เคยร้องเรียกหรือออกไปหากินเองเหมือนแมวตัวอื่น ๆ มันเชื่อง สุภาพ และอดทน
ทุกวันมันเฝ้าบ้าน นอนขดอยู่ริมหน้าต่าง มองดูนกที่บินผ่านและฟังเสียงลมพัดผ่านหลังคาไม้เก่า มันไม่เคยบ่น ไม่เคยเรียกร้อง แต่มุมหนึ่งในหัวใจลึก ๆ มันก็เฝ้าถามตัวเองว่า ชีวิตแบบนี้จะต้องดำเนินไปอีกนานเท่าไร
บ่ายวันหนึ่ง ขณะแมวผอมกำลังนอนเหยียดยาวอยู่ที่ริมประตู มันเห็นแมวตัวหนึ่งเดินผ่านหน้าบ้าน แมวนั้นรูปร่างอวบแน่น ขนเป็นมันเงา ดวงตาฉายแววมั่นใจ มันหยุดยืนแล้วหันมามองแมวผอมอย่างแปลกใจ
แมวผอมยันตัวขึ้นแล้วเอ่ยเบา ๆ “เจ้าดูแข็งแรงนัก เจ้าได้กินอะไรมาอย่างนั้นหรือ”
แมวอ้วนยืดตัวแล้วยิ้มอย่างภาคภูมิ “ข้าไปที่วังทุกวัน ที่นั่นมีอาหารมากมาย ทั้งไก่ ปลา และเนื้อหอม ๆ วางเรียงอยู่บนโต๊ะ เจ้าเพียงแอบเข้าไปตอนพ่อครัวเผลอ แล้วรีบคว้าสักชิ้นเท่านั้น อร่อยกว่าข้าวแห้ง ๆ ที่นี่เยอะนัก”
แมวผอมได้ยินดังนั้น ดวงตาก็เริ่มเป็นประกาย มันนึกถึงกลิ่นไก่ย่าง หนังกรอบ ๆ รสเค็มมัน และเนื้อปลาที่ไม่ต้องแย่งกับใคร มันกลืนน้ำลายลงคอเงียบ ๆ ก่อนพึมพำ “ข้าก็อยากลองบ้าง”
ค่ำนั้น หญิงชรานั่งปั่นด้ายเงียบ ๆ เมื่อเห็นแมวของตนนิ่งผิดปกติ เธอจึงเอ่ยถาม “เจ้าคิดจะไปที่วังหรือ”
แมวผอมหันมามองด้วยแววตาลังเล หญิงชราวางด้ายลงแล้วลูบหัวมันเบา ๆ “อย่าไปเลย ลูกเอ๋ย ของที่ไม่ได้มาด้วยความซื่อสัตย์ มักแลกมาด้วยบาดแผลที่เจ้าคาดไม่ถึง”
แมวผอมนิ่ง ไม่ตอบ มันหันหน้าออกนอกหน้าต่าง มองไปยังแสงไฟที่ส่องมาจากตัวเมืองไกล ๆ ลึกลงไปในแววตา มีบางอย่างที่ไม่ใช่ความหิวอีกต่อไป แต่มันคือความอยากลองสิ่งที่อยู่พ้นขอบรั้วแห่งความอดทน
รุ่งเช้า แสงแดดอ่อน ๆ ส่องลอดช่องไม้เข้ามาในบ้าน หญิงชรายังหลับสนิท แต่แมวผอมกลับลืมตาตื่นแต่เช้า มันเดินเงียบ ๆ ออกจากบ้านโดยไม่หันกลับไปมอง ขาทั้งสี่ก้าวไปบนดินแห้งอย่างเบา เส้นทางที่มันเคยเดินเพียงเพื่อหาแสงแดดอบอุ่น กลับกลายเป็นเส้นทางสู่ความอยากลิ้มลองสิ่งใหม่
เมื่อมาถึงวัง มันมองไปรอบ ๆ แล้วสังเกตเห็นประตูครัวเปิดแง้มอยู่ กลิ่นเนื้ออบโชยออกมาราวกับล่อให้มันก้าวเข้าไป มันย่องเบา ๆ เข้าไปใต้โต๊ะขนาดใหญ่ สายตาไล่มองจานไก่ที่เพิ่งถูกวางไว้ใหม่ ๆ
“แค่ชิ้นเดียว แล้วข้าจะกลับทันที” มันบอกตัวเองในใจ
ทันทีที่กรงเล็บข้างหน้าแตะเนื้อไก่ มันรีบคาบไว้แล้วหันหลังกลับ แต่ยังไม่ทันถึงประตู เสียงตะโกนก็ดังขึ้น “หยุดนะ เจ้าแมวขโมย!”
ชายร่างใหญ่ผู้เป็นพ่อครัวคว้าไม้ใกล้มือขึ้นมาแล้ววิ่งตาม แมวผอมกระโจนหนี แต่ก็ไม่พ้นปลายไม้ที่ฟาดเข้าตรงหลัง เสียงร้องดังขึ้นก่อนที่มันจะทิ้งเนื้อไก่แล้ววิ่งหัวซุกหัวซุนออกจากวัง
มันไม่ได้หันหลังกลับไปมองอีกเลย…
เมื่อกลับมาถึงบ้าน หญิงชรายังอยู่ที่เดิม เธอหันมาทันทีเมื่อเห็นแมวของตนวิ่งเข้ามาด้วยขนฟูยุ่งและแววตาตื่นกลัว
เธอไม่พูดอะไร นั่งลงแล้วยื่นมือออกไป แมวผอมลังเลเพียงครู่เดียวก่อนจะคลานเข้ามาในอ้อมแขนอย่างอ่อนแรง
“เจ็บมากไหม ลูกเอ๋ย” เสียงเธอสั่นเบา ขณะลูบแผ่นหลังที่บวมแดงของมัน
แมวผอมนิ่ง น้ำตาคลอเบ้า มันไม่ได้ร้อง ไม่ได้คำราม มีเพียงความเงียบที่หนักแน่นกว่าคำใด ๆ
หญิงชราไม่ได้ตำหนิ เพียงกล่าวช้า ๆ “ของที่ได้มาโดยไม่สุจริต แม้จะหอมหวานเพียงใด ก็ไม่เคยหลุดพ้นเงาของความทุกข์ เจ้าได้รู้แล้วใช่ไหม”
แมวผอมพยักหน้าเบา ๆ แล้วขดตัวลงข้างเธอ มันรับรู้ถึงความอบอุ่นที่เคยมองข้าม และเข้าใจในสิ่งที่ต้องแลกมาด้วยความเจ็บเจียนตาย
ตั้งแต่นั้นมา มันไม่เคยออกจากบ้านเพื่อไล่ตามความอยากอีกเลย
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานชาดกเรื่องนิทานชาดกเรื่องแมวที่ผอม (อังกฤษ: The Lean Cat) จัดอยู่ในหมวดสัตว์ชาดก หรือชาดกที่พระโพธิสัตว์เสวยชาติเป็นสัตว์เดรัจฉาน โดยมักเป็นเรื่องที่สื่อถึงคุณธรรมพื้นฐานผ่านพฤติกรรมของสัตว์ที่สะท้อนลักษณะนิสัยของมนุษย์ เช่น ความซื่อสัตย์ ความยับยั้งชั่งใจ หรือโทษของความโลภและความประมาท ไม่ใช่เฉพาะร่างกายที่ผอมเป็นแต่ใจที่ผอมอีกด้วย
พระพุทธองค์ทรงเล่าเรื่องนี้ขึ้นเมื่อภิกษุรูปหนึ่งเริ่มแสดงพฤติกรรมไม่เหมาะสม ด้วยความอยากได้สิ่งของเกินความจำเป็น โดยอ้างความลำบากเป็นเหตุ พระองค์จึงตรัสเล่าชาดกเรื่องแมวที่ยอมละทิ้งความซื่อสัตย์เพื่อไล่ตามความอยาก และสุดท้ายต้องกลับมาพร้อมบาดแผลและบทเรียนที่แลกมาด้วยความเจ็บปวด
ชาดกเรื่องนี้จึงสอนให้เห็นว่าการควบคุมความอยากและรู้จักพอเพียงในสิ่งที่ตนมี เป็นเกราะคุ้มกันภัยจากความเดือดร้อน และเตือนใจเราว่า สิ่งล่อตาล่อใจภายนอก แม้จะหอมหวานเพียงใด ก็ไม่อาจเทียบได้กับความสงบที่เกิดจากการดำรงตนอย่างซื่อสัตย์และพอดี
คติธรรม: “ความอยากได้ที่ไร้การยับยั้ง นำพาความทุกข์ยิ่งกว่าความขัดสน”