คำพูดบางคำอาจดูเล็กน้อยในวันที่พูดออกไป แต่เมื่อวันเวลาผ่านไป มันอาจกลายเป็นเครื่องตัดสินใจว่าใครคือคนที่คู่ควรกับความไว้วางใจอย่างแท้จริง
มีนิทานชาดกเรื่องหนึ่ง เล่าถึงเจ้าชายผู้เคยทำพลาดโดยไม่ตั้งใจ แต่กลับไม่ลืมคำสัญญาที่ให้ไว้ และรักษามันอย่างมั่นคง แม้วันหนึ่งจะกลายเป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ กับนิทานชาดกเรื่องเจ้าชายผู้ถ่อมตน
เนื้อเรื่องนิทานชาดกเรื่องเจ้าชายผู้ถ่อมตน
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เช้าตรู่วันหนึ่ง เจ้าชายหนุ่มของอาณาจักรใหญ่เดินอยู่บนถนนในเมืองหลวง ทรงแต่งกายเรียบง่าย ไม่มีเครื่องทรงหรือข้าราชบริพารติดตาม พระองค์ต้องการเห็นชีวิตของประชาชนด้วยตาตนเอง
ขณะเดินผ่านทางแคบสายหนึ่ง เจ้าชายก้าวเร็วเกินไป ไม่ทันสังเกตว่ามีชายชราคนหนึ่งนั่งอยู่ริมถนน จึงชนเข้าเต็มแรง ร่างชายชราล้มลงกับพื้น ชามขอทานที่เขาถืออยู่ตกแตก เศษข้าวกระจัดกระจาย
เจ้าชายหยุดทันที รีบย่อตัวลงประคองชายชราขึ้น แล้วกวาดข้าวบนพื้นมารวมกันไว้ข้างหนึ่ง ก่อนจะหยิบถุงเงินจากชายผ้าแล้วยื่นให้
“ข้าขอโทษ ข้าเดินไม่ดูตาม้าตาเรือ นี่คือเงินสำหรับชามและของกินที่เสียไป หากท่านต้องการสิ่งใดเพิ่มเติม จงไปหาข้าที่วัง ข้าจะช่วย”
พูดจบ เจ้าชายก็ลุกขึ้นแล้วเดินต่อไป ไม่แสดงท่าทีโอ้อวด ไม่ต้องการให้ใครเห็น และไม่มีใครจำได้ว่าเขาคือใคร
หลังเหตุการณ์วันนั้น เจ้าชายไม่ได้เอ่ยถึงเรื่องนี้อีก และไม่มีใครนำมาเล่า ไม่มีข่าวว่าชายชราจะไปที่วังตามคำสัญญา ทุกอย่างดูเหมือนจะจบไปเฉย ๆ
แต่เจ้าชายกลับจำได้แม่น พระองค์มิได้คิดว่าเป็นเพียงเรื่องเล็กน้อย หรือคิดว่าอีกฝ่ายไม่มีวันมาเรียกร้อง เพียงแต่ไม่คาดหวัง และไม่พูดถึง
หลายปีผ่านไป เจ้าชายขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์ พระองค์ยังทรงใช้ชีวิตเรียบง่าย และยังคงเสด็จออกตรวจเมืองเป็นบางครั้ง เช่นเดียวกับในวันนั้น
หลายปีต่อมา เจ้าชายขึ้นครองราชย์ กลายเป็นกษัตริย์ที่ประชาชนรักและไว้วางใจ พระองค์ยังคงใช้ชีวิตเรียบง่าย และมักเสด็จออกตรวจเมืองด้วยรถม้าเล็ก ไม่มีกองทัพหรือพิธีรีตอง
วันหนึ่ง ระหว่างเสด็จผ่านถนนสายเก่า ชายชรารูปร่างซูบผอมคนหนึ่งเดินออกมายืนขวางหน้ารถ กษัตริย์มองหน้าเขาเพียงครู่เดียวก็จำได้ทันที
พระองค์สั่งให้หยุดรถ แล้วก้าวลงมาอย่างไม่ลังเล เดินตรงไปหาชายชรา
“ข้าจำเจ้าได้ เจ้าเคยมาหกล้มเพราะข้า ข้าบอกไว้ว่า หากต้องการความช่วยเหลือให้มาหา ข้ายังยืนตามคำนั้น”
กษัตริย์หันไปสั่งทหารให้นำเงิน ผ้า และของจำเป็นมามอบให้ชายชรา พระองค์ยังสั่งให้ข้าราชการดูแลจัดที่พักอย่างเหมาะสมให้ชายผู้นั้นในเมืองหลวง
ไม่มีการสอบถาม ไม่มีเงื่อนไข กษัตริย์ไม่พูดถึงเรื่องอดีตอีก เพียงทำตามที่ตนเคยลั่นวาจาไว้
ชายชรารับของด้วยท่าทีสงบ ไม่เอ่ยขอสิ่งใดเพิ่มเติม เขาได้ในสิ่งที่สำคัญที่สุดไปแล้ว คือการไม่ถูกลืม
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… คำพูดที่ออกมาจากใจ แม้ดูเหมือนเล็กน้อย แต่หากรักษาไว้ได้จนถึงที่สุด ก็เป็นเครื่องชี้วัดความซื่อสัตย์และความรับผิดชอบอย่างแท้จริง
กษัตริย์ในเรื่องนี้ไม่ได้ตอบแทนชายชราเพราะถูกทวงถาม แต่เพราะจำได้ว่าเคยลั่นวาจาไว้เมื่อครั้งยังเป็นเจ้าชาย และเลือกทำตามนั้นโดยไม่ลังเล แม้ผ่านไปหลายปี สถานะเปลี่ยน แต่สัจจะไม่เปลี่ยนตาม
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานชาดกเรื่องเจ้าชายผู้ถ่อมตน (อังกฤษ: The Humble Prince) นิทานเรื่องนี้จัดอยู่ในหมวดมนุษยชาดก หรือชาดกที่พระโพธิสัตว์เสวยชาติเป็นมนุษย์ เน้นการยึดมั่นในความรับผิดชอบและความซื่อตรง โดยเฉพาะต่อคำพูดของตนเอง
พระพุทธองค์ทรงเล่าเรื่องนี้ขึ้นเมื่อภิกษุรูปหนึ่งถูกตำหนิว่าไม่รักษาคำพูดที่เคยให้ไว้กับชาวบ้าน แม้จะเป็นเรื่องเล็กน้อย พระองค์จึงทรงยกตัวอย่างในอดีตชาติของพระองค์เอง เมื่อครั้งเกิดเป็นเจ้าชายแห่งเมืองใหญ่ ผู้เคยพลั้งเผลอทำพราหมณ์ล้มลงและให้สัญญาจะชดใช้ แล้วต่อมาก็รักษาคำนั้นไว้โดยไม่ต้องให้ใครทวงถาม
ชาดกเรื่องนี้แสดงให้เห็นว่า ผู้มีธรรมประจำใจ ไม่เลือกว่าจะให้คำมั่นกับผู้สูงหรือต่ำ และไม่ยกสถานะของตนขึ้นเหนือคำพูดที่เคยให้ไว้ แม้กาลเวลาจะผ่านไปนานเพียงใด
คติธรรม: “ผู้รักษาคำพูด แม้ไม่มีใครทวงถาม คือผู้มีธรรมประจำใจอย่างแท้จริง”