ในชีวิตนี้ หลายครั้งผู้คนเผชิญกับความสิ้นหวังและความสูญเสีย จนรู้สึกเหมือนทุกสิ่งไม่เหลือค่าใด ๆ แต่คำสอนของเต๋าเตือนว่า แม้ในช่วงเวลาที่มืดมนที่สุด ก็มีหนทางให้ใจสงบและสมดุลอยู่เสมอ
มีนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องหนึ่ง เล่าผ่านชายชาวบ้านผู้สิ้นหวังและเล่าจื๊อปราชญ์ผู้เข้าใจวิถีเต๋าอย่างลึกซึ้ง เรื่องราวนี้ไม่ได้ให้คำตอบตรง ๆ แต่แสดงให้เห็นว่าความสงบเกิดขึ้นจากการอยู่กับธรรมชาติ การถ่อมตน และการไม่ยึดมั่นในตัวตน กับนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการแสดงคุณสมบัติของเต๋า
เนื้อเรื่องนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการแสดงคุณสมบัติของเต๋า
ข้าคือชาวบ้านคนหนึ่ง เห็นบ้านของตนถูกไฟไหม้จนวอดหมด เหลือเพียงซากปรักหักพัง ข้าวของทุกชิ้นถูกพัดพาไปกับลม และครอบครัวของข้าพ่อแม่พี่น้อง ลูกเมียล้วนจากไปจากไฟสงครามแล้ว
ข้าเดินตามท้องถนนกลางหมู่บ้านที่เงียบสงัด ทุกซอกทุกมุมเต็มไปด้วยความว่างเปล่าและเงาของอดีต ข้าไม่มีใครเหลือ ไม่มีใครที่จะพึ่งพิง ทุกความเจ็บปวดและความทุกข์ทรมานกดดันหัวใจ ข้ารู้สึกว่าชีวิตไม่มีค่าใด ๆ อีกต่อไป
และเมื่อมาถึงหน้าผาสูง ข้ากำลังคิดจะละทิ้งทุกสิ่ง แม้ขาแข็งแรงเพียงใดก็ไม่อาจยับยั้งความคิดนั้นได้
แต่ทันใดนั้น ข้าก็เห็นชายชราหนึ่งนั่งอยู่ใต้ต้นไม้ใหญ่บนหน้าผา เขาผมขาว หนวดขาว ใส่ชุดปราชญ์สีขาว กางเกงดำ รองเท้าไม้ สายตาของเขาสงบและนิ่ง ข้ายังไม่ทันได้ก้าวลง เขาหันมาทักด้วยเสียงเบาแต่หนักแน่นว่า “เจ้าจะไปทางนั้นหรือ?”
ข้าตกใจถอยหลังเล็กน้อย หัวใจเต้นแรง “ข้า… ข้าทรมานเกินกว่าจะอยู่ต่อแล้ว” ข้าพูดเสียงสั่น
ชายชราพยักหน้าอย่างเข้าใจ ไม่ได้ตัดสิน แต่เขาเอ่ยต่อด้วยน้ำเสียงอ่อนโยน: “เจ้ามองน้ำในลำธารด้านล่างหรือไม่ เห็นมันไหลเชี่ยวหรือขุ่นมัวหรือ?”
ข้ายังคงเงยหน้ามอง น้ำไหลแรงและขุ่น ข้าเพียงพยักหน้า ไม่เข้าใจความหมาย
“หากเจ้าปล่อยให้มันสงบ น้ำก็ใสขึ้นเองเช่นเดียวกับใจของเจ้า” เขาพูดต่ออย่างสงบ
ข้าก้าวถอยไปจากขอบหน้าผาและนั่งลงใกล้เขา ความสงบของชายชราเริ่มซึมเข้ามาในใจ ข้ายังคงหวาดระแวง แต่สายตาของเขาทำให้ข้ารู้สึกปลอดภัย เขาชี้ไปยังก้อนหินและไม้รอบ ๆ “ดูสิ ไม้และหินเหล่านี้ไม่พยายามเป็นอย่างอื่น พวกมันเรียบง่ายและสงบอยู่ตามธรรมชาติ หากเจ้าทำเช่นนี้กับชีวิต เจ้าไม่จำเป็นต้องกลัว ไม่ต้องวิตก หรือสิ้นหวัง”
ข้าพลิกมองรอบตัว หมอกลอยเหนือหุบเขา ดอกไม้โค้งไปตามสายลม และผีเสื้อบินวนรอบตัว ข้าเห็นความสงบและความเรียบง่ายในทุกสิ่ง ข้าเริ่มเข้าใจว่าชีวิตไม่จำเป็นต้องสมบูรณ์หรือเต็มไปด้วยความสำเร็จ
“ชีวิตก็เหมือนสายน้ำและหมอก ล่องลอยไปตามธรรมชาติ” เขาพูด ข้ารู้สึกหัวใจเบาลง ความสิ้นหวังค่อย ๆ ละลายไป ข้าเริ่มมีความหวัง จะกลับไปใช้ชีวิตต่ออย่างสงบและเรียบง่าย
ข้าถอยจากขอบหน้าผาและนั่งลงใกล้ชายชราที่สงบนิ่ง ความเงียบรอบตัวเต็มไปด้วยเสียงลมพัดหมอกผ่านต้นไม้และเสียงน้ำไหลด้านล่าง ข้าเริ่มสังเกตทุกสิ่งรอบตัวด้วยความละเอียด—ดอกไม้โค้งไปตามลม ก้อนหินตั้งมั่นอย่างสงบ ผีเสื้อบินวนเป็นวงกลมเหมือนจังหวะชีวิตที่ต่อเนื่อง
ชายชรามองข้าแล้วเอ่ยเสียงนุ่ม แต่หนักแน่นว่า “เจ้ารู้หรือไม่ ชีวิตของเจ้าเหมือนสายน้ำด้านล่างนี้ มันไหลไป แม้จะขุ่นมัวหรือพัดพาสิ่งต่าง ๆ ไปตามทาง แต่หากเจ้าปล่อยให้มันสงบ มันก็ใสขึ้นเอง”
ข้าพยักหน้า พลางถามเสียงสั่น “แต่แล้วข้าจะทำอย่างไรกับความสูญเสียทั้งหมดของข้า ชีวิตข้าไม่มีค่าพอ… ไม่มีใครเหลือแล้ว”
ชายชราไม่ตอบทันที แต่ชี้ไปยังหมอกที่ลอยเหนือหุบเขา “เจ้ามองหมอกนั้นหรือ? มันปกปิดยอดเขา แต่หมอกไม่สามารถหยุดแสงแดดจากลอยผ่านไปได้เช่นกัน เจ้าเองก็เช่นกัน แม้ความสูญเสียจะบดบังใจ เจ้ายังมีโอกาสให้ใจลอยผ่านความมืดนั้นสู่ความสงบ”
ข้าลองฝืนใจสงบ สังเกตสิ่งรอบตัวช้า ๆ ข้าเริ่มรู้สึกถึงความสมดุลบางอย่าง แม้ความเศร้าและความสูญเสียยังอยู่ แต่ใจข้าค่อย ๆ เปิดกว้าง ข้าเริ่มเข้าใจว่าความสงบและความเรียบง่ายตามธรรมชาติสามารถช่วยเยียวยาหัวใจได้
ชายชราพูดต่อด้วยน้ำเสียงนิ่ง “อย่าพยายามยึดมั่นกับสิ่งใดทั้งสิ้น จงอยู่กับสิ่งที่เป็นอยู่จริง ๆ เหมือนสายน้ำ หมอก และหิน เจ้าจะพบว่าการยอมรับความจริงของชีวิต ทำให้ใจสงบและสามารถดำรงอยู่ได้แม้ในทุกข์”
เมื่อพระอาทิตย์เริ่มลับขอบฟ้า แสงสีทองสาดลงบนยอดเขาและเงาน้ำด้านล่าง ข้าสังเกตเห็นชายชรานั่งนิ่ง ไม่เคลื่อนไหวแต่ทุกสิ่งรอบตัวเหมือนตอบสนองต่อเขาอย่างลงตัว ข้าเริ่มตระหนักว่าความลี้ลับของชีวิตและจักรวาลไม่ได้อยู่ที่การควบคุมหรือก้าวข้ามทุกสิ่ง แต่เป็นการเข้าใจและอยู่กับมันอย่างสมดุล
ข้ายกมือไหว้เล็กน้อยด้วยความเคารพ “ข้าไม่ทราบว่าท่านเป็นใคร แต่ข้า… ข้าอยากเรียนรู้วิถีนี้ ข้าอยากเข้าใจใจของตนเองและโลกมากขึ้น”
ชายชราพยักหน้าอย่างเงียบ ๆ “เจ้าจะเป็นศิษย์ของสำนักนี้ได้ หากเจ้ามีใจจริง จงเดินตามธรรมชาติและอย่าฝืนตัวเอง”
ข้ารู้สึกหัวใจอบอุ่นและตัดสินใจทันที ข้าไม่กลับไปสู่ความสิ้นหวังอีก แต่เลือกที่จะเดินตามเล่าจื๊อ เข้าเป็นศิษย์สำนักเต๋า ศึกษาและปฏิบัติวิถีเต๋า ทุกก้าวของข้าเต็มไปด้วยความสงบและความหวัง ข้าเริ่มเรียนรู้ที่จะเข้าใจธรรมชาติและจักรวาลจากการใช้ชีวิตเรียบง่ายตามสอนของเล่าจื๊อ
และตั้งแต่วันนั้น ข้ากลายเป็นศิษย์สำนักเต๋า ผู้ซึ่งหัวใจไม่หวั่นไหวต่อความทุกข์ แต่เรียนรู้ที่จะอยู่กับมันและเจริญเติบโตจากมันอย่างสงบและมั่นคง
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… คุณสมบัติแท้จริงของเต๋าปรากฏเมื่อใจเราไม่ฝืนธรรมชาติ แม้ชีวิตเต็มไปด้วยความสูญเสียและความทุกข์ หากเรารู้จักอยู่กับความเป็นจริง ปล่อยวางความยึดมั่น และเข้ากับธรรมชาติ ใจเราจะสงบและมีความสมดุล
ในนิทาน ชาวบ้านผู้สูญเสียทุกสิ่งได้เรียนรู้จากเล่าจื๊อว่า ความทุกข์และความสิ้นหวังไม่ใช่สิ่งที่จะควบคุมหรือหลีกเลี่ยงได้ แต่สามารถอยู่ร่วมกับมันได้ด้วยการสังเกตและเข้าใจธรรมชาติของชีวิต การเผชิญหน้ากับความสูญเสียและยอมรับความจริงอย่างสงบ ทำให้เขาเกิดความหวังใหม่ เข้าใจความลี้ลับของจักรวาล และตัดสินใจเดินตามวิถีเต๋าในฐานะศิษย์ของเล่าจื๊อ
อ่านต่อ: นิทานเต้าเต๋อจิงแฝงข้อคิดดี ๆ และปรัชญาชีวิตสุดลึกซึ้งในวิถีเต๋าของเล่าจื๊อ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องการแสดงคุณสมบัติของเต๋า (อังกฤษ: The Exhibition of The Qualities of The Dao) นิทานเรื่องนี้มาจากคัมภีร์เต้าเต๋อจิงบทที่ 15 ซึ่งกล่าวถึงการปรากฏและคุณสมบัติแท้จริงของเต๋า เล่าจื๊อสอนว่า ผู้ที่เข้าใจเต๋าอย่างลึกซึ้งจะไม่พยายามยึดมั่นในสิ่งใด ไม่แสวงหาความยิ่งใหญ่ หรือควบคุมสิ่งต่าง ๆ แต่จะเรียนรู้ที่จะอยู่กับธรรมชาติของทุกสิ่ง และปล่อยให้มันดำเนินไปตามวิถีของมันเอง โดยเล่าจื๊อได้บันทึกไว้ว่า?
การแสดงคุณสมบัติของเต๋า
บรรดาปราชญ์ผู้ชำนาญในวิถีเต๋าในสมัยโบราณ ด้วยความลึกซึ้งและความประณีตในปัญญา สามารถเข้าใจความลี้ลับของเต๋าได้อย่างถ่องแท้ และลึกซึ้งจนเกินความเข้าใจของผู้คนทั่วไป เนื่องจากพวกเขาอยู่เหนือความเข้าใจของผู้คน ข้าพเจ้าจึงพยายามจะอธิบายว่าพวกเขาปรากฏตัวออกมาอย่างไร
พวกมันดูหดหู่ราวกับผู้ที่ลุยน้ำข้ามลำธารในฤดูหนาว
ดูลังเลเหมือนผู้ที่หวาดกลัวสิ่งรอบตัว
ดูเคร่งขรึมเหมือนแขกผู้มาเยือน
เลือนหายราวกับน้ำแข็งที่กำลังละลาย
เรียบง่ายราวกับไม้ที่ยังไม่ได้ถูกแปรรูป
ว่างเปล่าราวกับหุบเขา ขุ่นมัวราวกับน้ำขุ่นใครเล่าจะทำให้น้ำขุ่นใสได้? จงสงบนิ่งเสียเถิด แล้วน้ำขุ่นก็จะค่อย ๆ ใสขึ้น
ใครเล่าจะรักษาสภาวะแห่งการพักผ่อนไว้ได้? จงเคลื่อนไหวต่อไป แล้วสภาวะแห่งการพักผ่อนก็จะค่อย ๆ เกิดขึ้นเพราะพวกเขาไม่ยึดมั่นหรือเต็มไปด้วยตัวตนของตนเอง จึงสามารถปรากฏตัวอย่างถ่อมตน ดูธรรมดาละไม่จำเป็นต้องสดใหม่หรือสมบูรณ์งดงาม
ในบทนี้ เล่าจื๊อได้สอนคุณสมบัติของเต๋าไม่สามารถอธิบายด้วยคำพูดเพียงอย่างเดียว ต้องสัมผัสและเข้าใจผ่านการสังเกตและการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่าย คนที่ปฏิบัติตามวิถีเต๋าจะเหมือนสายน้ำที่สงบนิ่ง แม้ภายนอกจะขุ่นมัวหรือปั่นป่วน แต่ภายในจะค่อย ๆ ใสและมีสมดุล
นิทานเรื่องนี้จึงถูกแต่งขึ้นเพื่อสะท้อนคำสอนของเต๋า แสดงให้เห็นว่าการเรียนรู้คุณสมบัติของเต๋าเกิดขึ้นจากการปล่อยวางตัวตน ปรับตัวตามธรรมชาติ และยอมรับความลึกลับของชีวิตอย่างสงบและลึกซึ้ง ซึ่งจะนำไปสู่ความสมดุล ความสงบ และความงดงามในชีวิตอย่างแท้จริง
คติธรรม: “ผู้ที่เข้าใจคุณสมบัติแท้จริงของเต๋า จะอยู่ร่วมกับธรรมชาติ ไม่ฝืน ไม่ยึดมั่น และไม่แสวงหาความยิ่งใหญ่ การปล่อยวางและปรับตัวตามวิถีของชีวิต ทำให้เกิดความสงบ ความสมดุล และความงดงามที่แท้จริง”