ในโลกนี้ ผู้คนมากมายพยายามแสวงหาความมั่นคงด้วยอำนาจหรือทรัพย์สิน แต่คำสอนของเต๋ากลับชี้ไปยังสิ่งที่ลึกซึ้งกว่า ว่าความมั่นคงแท้จริงเกิดจากการบ่มเพาะสิ่งเล็กน้อยภายในตัวเราเอง จนกลายเป็นพลังที่ไม่มีใครพรากไปได้
มีนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องหนึ่ง ที่เล่าจื๊อใช้ภาพเปรียบอันเรียบง่าย เพื่อบอกเล่าถึงพลังของการปลูกฝังสิ่งที่มองไม่เห็น แต่กลับหยั่งรากได้มั่นคงที่สุด กับนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องผลลัพธ์ของการปลูกฝังวิถีเต๋า
เนื้อเรื่องนิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องผลลัพธ์ของการปลูกฝังวิถีเต๋า
แสงอาทิตย์ยามเช้าอาบไล้ทุ่งกว้าง ขอบฟ้าถูกแต่งแต้มด้วยสีทองอ่อน ๆ ใต้ต้นไม้ใหญ่ที่มีรากหยั่งลึกลงในดิน เล่าจื๊อนั่งสงบนิ่ง ดวงตาของเขาเต็มไปด้วยความเมตตาและความลึกล้ำ เขายกมือขึ้นช้า ๆ เผยให้เห็นเมล็ดพันธุ์เล็ก ๆ สีน้ำตาลเข้มที่ดูไร้ค่า
“เจ้ามองเห็นสิ่งใดในมือข้าเล่า?” เล่าจื๊อถามศิษย์หนุ่มที่นั่งอยู่ตรงหน้า
ศิษย์ก้มมองและตอบด้วยเสียงลังเล “มันเป็นเพียง…เมล็ดเล็ก ๆ ธรรมดา ข้าน้อยไม่เห็นว่ามันมีอะไรพิเศษเลย”
เล่าจื๊อยิ้มบาง ๆ ก่อนจะเอียงศีรษะ “จริงหรือ? เจ้าลองคิดให้ดี เมล็ดเล็ก ๆ นี้ หากถูกปลูกลงในดินดี รดน้ำและดูแลอย่างมั่นคง มันจะเติบโตเป็นต้นไม้ใหญ่ได้”
ศิษย์ยังงุนงง เขาเอ่ยถาม “แล้วเกี่ยวอะไรกับเต๋าที่ท่านสอนพวกเราล่ะอาจารย์? เต๋ามองไม่เห็น จับต้องไม่ได้ แต่ต้นไม้จับต้องได้จริง…”
เสียงของเล่าจื๊อแผ่วเบาแต่มั่นคง “เต๋าก็เหมือนเมล็ดพันธุ์ในใจเรา หากเจ้าปลูกฝังมันภายในตนเองอย่างไม่หวั่นไหว ใครเล่าจะสามารถถอนมันออกไปได้?”
สายลมพัดใบไม้ร่วงลงพื้น เสียงกรอบแกรบเบา ๆ ราวกับสอดรับคำพูดนั้น ศิษย์หนุ่มจ้องเมล็ดเล็กในมืออาจารย์ ดวงตาเริ่มมีแววใคร่รู้และสงสัยที่ลึกซึ้งกว่าเดิม
หลายวันต่อมา เล่าจื๊อพาศิษย์ไปยังสวนเล็กหลังบ้าน เมล็ดพันธุ์ที่เขาปลูกลงไปเริ่มงอกเป็นต้นกล้าเล็ก ๆ สีเขียวอ่อน ใบอ่อนสั่นไหวไปตามแรงลม
เล่าจื๊อใช้ปลายนิ้วแตะใบกล้าอย่างทะนุถนอม “ดูสิ…ต้นเล็ก ๆ นี้ หากได้รับน้ำและการดูแล มันจะเติบโตแข็งแรงและมอบร่มเงาแก่คนทั้งครอบครัวได้”
ศิษย์ก้มลงมอง พลางพูดเบา ๆ “อาจารย์หมายความว่า…ครอบครัวที่ยึดถือเต๋าก็เหมือนบ้านที่มีร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ใช่หรือไม่?”
“ใช่แล้ว” เล่าจื๊อพยักหน้า “หากในบ้านหนึ่งบ่มเพาะเต๋าไว้ ความสงบสุขก็จะเกิดขึ้นเหมือนร่มเงาที่ปกป้องคนในครอบครัวจากแดดร้อนและฝนหนัก”
ศิษย์เงียบไปครู่หนึ่งแล้วเอ่ยถามด้วยความกังวล “แต่ถ้าไม่มีใครรดน้ำหรือตัดกิ่งที่แห้งไปเล่า? ต้นกล้าก็คงเฉาตายไม่ใช่หรือ?”
เล่าจื๊อยิ้มด้วยสายตาลึกซึ้ง “ก็เหมือนหัวใจคน หากละเลย ไม่หมั่นดูแลด้วยความเมตตาและความจริงใจ เต๋าก็จะอ่อนแรงไปเช่นกัน”
ต้นกล้าสั่นไหวอ่อนโยน แต่ท่ามกลางลม มันยังคงยืนหยัดตรงขึ้นเล็กน้อย แสงแดดอ่อนส่องผ่านใบเล็กที่สะท้อนเป็นประกาย ศิษย์หนุ่มเฝ้ามองต้นกล้านั้นด้วยความรู้สึกใหม่ ราวกับได้เห็นเต๋าในรูปแบบที่จับต้องได้จริง ๆ
กาลเวลาผ่านไป ต้นกล้าเล็ก ๆ ในสวนหลังบ้านเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ แตกกิ่งก้านและให้ร่มเงากับคนทั้งครอบครัว ศิษย์หนุ่มเห็นแล้วก็ยิ้มอย่างภาคภูมิใจ
เล่าจื๊อพาศิษย์เดินออกไปนอกบ้าน ชี้ไปยังหมู่บ้านที่มีสวนเล็กเต็มไปด้วยต้นไม้ที่ครอบครัวต่าง ๆ ปลูกไว้ ใบไม้เขียวครึ้มพากันไหวระริกไปตามสายลม เด็ก ๆ วิ่งเล่นในร่มเงา ผู้คนพูดคุยอย่างสงบ ทุกบ้านมีผลไม้แบ่งปันแก่กัน
“ดูสิ…เมื่อครอบครัวแต่ละครอบครัวรู้จักบ่มเพาะเต๋า ต้นไม้แห่งความสงบก็ไม่ได้หยุดอยู่แค่ในบ้าน แต่กลายเป็นร่มเงาของทั้งหมู่บ้าน” เล่าจื๊อกล่าวด้วยเสียงอ่อนโยน
ศิษย์สังเกตบรรยากาศรอบตัวแล้วพูดขึ้นว่า “จริงอย่างที่ท่านว่าอาจารย์ ไม่มีใครดูทุกบ้านเหมือนกัน แต่ทุกบ้านกลับสงบและอยู่ร่วมกันได้ เหมือนป่าที่ต้นไม้ต่างสายพันธุ์ก็ยังเติบโตเคียงข้างกัน”
เล่าจื๊อหัวเราะเบา ๆ “เมื่อทุกคนดูแลเมล็ดแห่งเต๋าของตนเอง ชุมชนก็กลายเป็นสวนใหญ่ที่ผลิดอกออกผล ความรุ่งเรืองนี้มิใช่เพราะผู้ใดบังคับ แต่เพราะทุกคนต่างบ่มเพาะจากภายใน”
เสียงนกจากกิ่งไม้สูงดังแว่วไกล ศิษย์หนุ่มเงยหน้ามอง เห็นร่มเงาต้นไม้หลายต้นทับซ้อนกันเป็นป่าเล็ก ๆ ที่เชื่อมบ้านกับบ้าน ราวกับเต๋าได้สานผู้คนเข้าเป็นหนึ่งเดียว
วันหนึ่ง เล่าจื๊อและศิษย์ออกเดินทางไกลไปถึงเมืองใหญ่ ขอบฟ้าเบื้องหน้าปกคลุมไปด้วยป่าไม้มหึมาที่ทอดยาวสุดสายตา ป่านี้มิได้เกิดจากต้นเดียว แต่เกิดจากต้นมากมายที่เติบโตและสืบต่อกันมา
เล่าจื๊อยืนมองป่าแล้วเอ่ยว่า “เมื่อผู้ปกครองบ่มเพาะเต๋าในใจเหมือนปลูกต้นไม้ ต้นแห่งความเจริญจะปกคลุมทั้งรัฐ และประชาชนก็จะอยู่เย็นเป็นสุข”
ศิษย์พยักหน้า ชำเลืองมองผู้คนในเมืองที่กำลังค้าขาย พูดคุย หัวเราะ เสียงเด็ก ๆ เล่นกันอย่างไร้กังวล เขาเอ่ยด้วยน้ำเสียงซาบซึ้ง “ท่านอาจารย์ ข้าเข้าใจแล้ว… เมล็ดเล็ก ๆ ที่อยู่ในมือท่านวันนั้น ไม่ได้หมายถึงต้นไม้เพียงต้นเดียว แต่หมายถึงพลังของเต๋าที่แผ่ขยายไปได้ไม่มีที่สิ้นสุด”
เล่าจื๊อหันมามองด้วยแววตาลึกซึ้ง “ใช่แล้ว เมื่อเจ้าสังเกตผลของเต๋า เจ้าจะเห็นมันตั้งแต่ตัวเจ้าเอง ครอบครัว ชุมชน จนถึงอาณาจักร หากผู้คนบ่มเพาะเต๋า เมล็ดเล็ก ๆ ก็จะกลายเป็นป่าที่ให้ร่มเงาแก่แผ่นดินทั้งหมด”
สายลมพัดผ่าน เสียงใบไม้พลิ้วไหวดังก้องไปทั่วป่า ศิษย์ยืนสงบนิ่ง รู้สึกว่าในใจตนเองก็มีเมล็ดพันธุ์เล็ก ๆ ได้ถูกปลูกลงแล้ว และเขาจะเฝ้าบ่มเพาะมันไปตราบนานเท่านาน
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า.. ผู้ที่รู้จักเพาะบ่มสิ่งดี ๆ ในใจตนเอง สิ่งที่ปลูกไว้ย่อมมั่นคง ไม่มีสิ่งใดมาพรากไปได้ และสิ่งที่รักษาไว้ก็จะส่งต่อถึงลูกหลาน ครอบครัว และผู้คนรุ่นหลังได้ นี่คือแก่นของ การปลูกฝังเต๋าและเห็นผลลัพธ์
ในนิทาน เล่าจื๊อได้เปรียบเต๋ากับเมล็ดพันธุ์เล็ก ๆ ที่เมื่อเพาะลงในดินดีและดูแลด้วยความตั้งใจ ก็เติบโตเป็นต้นไม้ใหญ่ที่ให้ร่มเงาแก่ครอบครัว และเมื่อหลายครอบครัวต่างปลูกต้นไม้เช่นนี้ ก็กลายเป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ครอบคลุมทั้งชุมชนและอาณาจักร แสดงให้เห็นว่าเต๋าแม้เริ่มต้นจากสิ่งเล็กน้อยในใจ แต่ผลของมันสามารถแผ่กว้างออกไปจนทำให้ผู้คนทั้งแผ่นดินอยู่เย็นเป็นสุข
อ่านต่อ: นิทานเต้าเต๋อจิงสรุปจากคัมภีร์เต้าเต๋อจิงเล่าในรูปแบบนิทานสนุกและเข้าใจง่ายได้ข้อคิดดี ๆ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเต้าเต๋อจิงเรื่องผลลัพธ์ของการปลูกฝังวิถีเต๋า (อังกฤษ: The Cultivation of The Dao and The Observation of Its Effects) นิทานเรื่องนี้มาจากคัมภีร์เต้าเต๋อจิงบทที่ 54 ซึ่งกล่าวถึงการ “ปลูกฝังเต๋าและการเห็นผลของมัน” เล่าจื๊อสอนว่า สิ่งที่ถูกปลูกฝังด้วยเต๋าอย่างมั่นคงจะไม่ถูกถอนราก สิ่งที่ถูกรักษาไว้ด้วยเต๋าจะไม่มีวันถูกพรากไป ความมั่นคงนี้ไม่ใช่เพียงอยู่กับผู้บ่มเพาะเท่านั้น แต่ยังสืบทอดไปถึงลูกหลาน ครอบครัว และสังคมในวงกว้าง เล่าจื๊อได้บันทึกไว้ว่า:
การเพาะบ่มวิถีเต๋าและผลของมัน
คนที่รู้จักเพาะบ่มเต๋าอย่างชำนาญ
สิ่งที่เขาปลูกลงไปจะมั่นคง ไม่ถูกพราก
สิ่งที่เขารักษาไว้ก็ไม่มีใครเอาไปได้
ลูกหลานจะบูชาและสืบทอดสิ่งเหล่านี้ต่อไปถ้าเต๋าถูกบ่มเพาะไว้ในตัวเราเอง
พลังของมันจะเกิดผลจริง
ในครอบครัวที่เราปฏิบัติตามเต๋า
ความสุขและความเจริญจะเกิดขึ้น
ในหมู่บ้านหรือชุมชนที่มีเต๋าอยู่
ความรุ่งเรืองก็จะเพิ่มขึ้น
และเมื่อใช้เต๋าปกครองทั้งรัฐหรืออาณาจักร
ผู้คนทั้งปวงก็จะเจริญรุ่งเรืองตามเราสามารถสังเกตผลของเต๋าได้ตั้งแต่
ตัวเราเอง → ครอบครัว → ชุมชน → รัฐ → อาณาจักร
ด้วยการสังเกตสิ่งรอบตัว เราจะรู้ว่าเต๋าส่งผลอย่างแท้จริง
โดยเล่าจื๊ออธิบายให้เห็นว่า เต๋าที่บ่มเพาะในตัวบุคคล จะส่งผลให้ผู้นั้นมีพลังภายในที่มั่นคง หากครอบครัวถือเต๋า ครอบครัวนั้นจะสงบสุข หากหมู่บ้านถือเต๋า หมู่บ้านนั้นจะเจริญรุ่งเรือง และหากรัฐหรืออาณาจักรถือเต๋า บ้านเมืองนั้นก็จะมั่นคงยั่งยืน นี่คือวิถีที่เต๋าส่งผลจากเล็กไปหามาก จากใกล้ไปไกล และจากปัจเจกสู่สาธารณะ
นิทานเรื่องนี้จึงถูกแต่งขึ้นเพื่อสะท้อนคำสอนในบทนี้ ผ่านการเปรียบเทียบเมล็ดพันธุ์ที่เล่าจื๊อปลูกลงดิน ต้นกล้าที่เติบโตเป็นร่มเงาในครอบครัว และต้นไม้ที่ขยายเป็นป่าใหญ่ของชุมชนและอาณาจักร แสดงให้เห็นว่าพลังของเต๋าเริ่มจากสิ่งเล็กน้อยในใจคน แต่สามารถแผ่กว้างจนกลายเป็นรากฐานของความสงบและความเจริญในสังคม และนี่คือหัวใจของการปลูกฝังเต๋าและเห็นผลลัพธ์ ที่เล่าจื๊ออยากให้ผู้คนเข้าใจและนำไปปฏิบัติ
คติธรรม: “สิ่งที่บ่มเพาะด้วยเต๋า จะหยั่งรากมั่นคง และสิ่งที่รักษาด้วยเต๋า จะสืบทอดไปไม่สิ้นสุด”