ในเส้นทางของการฝึกเซน บางครั้งความเข้าใจที่แท้จริงไม่มาจากการศึกษาหรือการเรียนรู้ที่ง่ายดาย แต่ต้องผ่านการทดสอบและความยากลำบากที่ท้าทายจิตใจอย่างลึกซึ้ง การยอมรับในความเจ็บปวดและความท้าทายต่างหากที่จะทำให้เราเข้าใจธรรมะอย่างแท้จริง
มีนิทานเซนเรื่องหนึ่งที่สะท้อนถึงการฝึกฝนที่หนักหน่วงของแม่ชีเซนคนหนึ่งที่ต้องใช้เวลาและความพยายามอย่างยาวนานในการค้นหาความเข้าใจในเซน กับนิทานเซนเรื่องงานของกิโช
เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องงานของกิโช
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ณ วัดโซโต วัดแห่งนี้เป็นวัดเซนที่มีชื่อเสียงในการฝึกฝนที่เคร่งครัดและการปฏิบัติที่เข้มงวดสำหรับทุกคนไม่ว่าจะเป็นเด็กชายหรือเด็กหญิง
กิโชได้รับการบวชเป็นแม่ชีเมื่ออายุเพียง 10 ขวบ ด้วยความตั้งใจที่จะศึกษาและฝึกฝนเซนอย่างจริงจัง ตั้งแต่ยังเด็ก เธอได้รับการฝึกฝนเหมือนกับเด็กชายทุกคนในวัด การฝึกของเธอเต็มไปด้วยความเคร่งครัดในทุก ๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นการนั่งสมาธิ การทำงานในวัด หรือการศึกษาโคอัน (koans) ซึ่งเป็นคำถามที่ทดสอบการเข้าใจธรรมะในระดับลึก
วันหนึ่ง ขณะที่กิโชกำลังนั่งสมาธิในวัด อาจารย์ถามเธอว่า “เจ้ารู้สึกอย่างไรกับการนั่งสมาธิ?” กิโชตอบอย่างมั่นใจ “รู้สึกสงบและใส่ใจในทุกการหายใจของข้า”
อาจารย์ยิ้มเล็กน้อยแล้วกล่าวว่า “สงบ แต่เจ้าจะหาความสงบนี้ได้จากสิ่งใด นอกจากการปล่อยวางสิ่งที่ติดอยู่ในใจ?”
คำถามนี้ทำให้กิโชต้องคิดอีกครั้งเกี่ยวกับการฝึกฝนของเธอ เธอจึงตั้งใจที่จะฝึกให้ดียิ่งขึ้น แม้จะยังไม่สามารถเข้าใจได้ทั้งหมดว่าเธอควรจะทำอย่างไรให้ถึงการตื่นรู้ที่แท้จริง
เมื่ออายุได้ 16 ปี กิโชเริ่มเดินทางเพื่อศึกษากับอาจารย์เซนหลายท่าน รวมถึงอาจารย์อุนซาน (Unzan) และกุเค (Gukei) โดยเธอใช้เวลา 3 ปีร่วมกับอาจารย์อุนซาน และ 6 ปีร่วมกับอาจารย์กุเค แต่ก็ยังไม่สามารถหาความเข้าใจที่ชัดเจนเกี่ยวกับเซนได้ จนกระทั่งเธอได้พบกับอาจารย์อินซาน
กิโชเดินทางมาหาอาจารย์อินซาน ซึ่งมีชื่อเสียงในเรื่องการฝึกฝนที่เข้มข้นและการทดสอบที่หนักหน่วง เมื่อเธอเข้าไปถึงวัดของท่าน อินซานมองมาที่เธอและถามว่า “เจ้าคือใคร?”
กิโชตอบด้วยเสียงที่มั่นคงว่า “ข้าคือกิโช แม่ชีผู้มาศึกษาธรรมะกับท่านอาจารย์”
อินซานมองเธออย่างนิ่ง ๆ ก่อนจะกล่าวด้วยเสียงทุ้มว่า “เจ้าคิดว่าเพราะเจ้าเป็นผู้หญิงแล้วจะได้รับการปฏิบัติอย่างอ่อนโยนหรือ?”
กิโชตอบอย่างมั่นใจว่า “ข้าจะฝึกเหมือนกับทุกคน ไม่ว่าจะเป็นชายหรือหญิง”
อินซานยิ้มเยาะเล็กน้อยแล้วพูดว่า “ดีมาก! ถ้าเช่นนั้นเจ้าเตรียมตัวให้ดี เพราะการฝึกที่นี่จะไม่ง่าย”
อินซานเริ่มฝึกกิโชอย่างหนักหน่วง เขาตำหนิเธอเหมือนกับศิษย์ชายคนอื่น ๆ ท่านตบเธอเพื่อปลุกจิตใจของเธอให้ตื่นขึ้นและเผชิญหน้ากับความจริงในตัวเอง
วันหนึ่ง หลังจากการฝึกที่หนักหน่วง อินซานถามเธอว่า “เจ้าคิดว่าเจ้ามาถึงตรงนี้เพื่ออะไร?”
กิโชตอบด้วยความสงบว่า “ข้ามาที่นี่เพื่อค้นหาความจริงภายในตัวเอง”
อินซานพยักหน้าและกล่าวว่า “แล้วเจ้าคิดว่าความจริงนั้นจะเป็นสิ่งที่อ่อนโยนให้เจ้าสบายใจได้ไหม? มันอาจจะต้องผ่านการทดสอบที่เจ็บปวดและท้าทาย”
กิโชไม่พูดอะไร แค่ตั้งใจฝึกฝนต่อไปในทุก ๆ วัน
ในที่สุด กิโชก็ใช้เวลาทั้งหมด 13 ปีในการฝึกกับอินซาน จนในที่สุดเธอก็ได้ค้นพบสิ่งที่เธอกำลังตามหา
หลังจากที่กิโชได้ฝึกฝนอย่างหนักกับอาจารย์อินซานมานาน 13 ปี วันหนึ่ง เมื่อกิโชได้รับการตื่นรู้ในที่สุด อินซานมองไปที่เธอและกล่าวว่า “เจ้ามาถึงจุดที่ข้าหวังไว้”
กิโชยืนอยู่ในห้องของอินซาน ใบหน้าของเธอเต็มไปด้วยความสงบและมั่นคง ร่างกายของเธอรู้สึกเบา ราวกับว่าทุกคำถามที่เคยค้างคาในใจได้รับการตอบแล้ว
อินซานกล่าวด้วยน้ำเสียงที่จริงจัง “เจ้าได้เรียนรู้สิ่งที่ต้องเรียนรู้แล้ว แต่จงอย่าหยุดที่นี่ ยังคงมีประตูอีกมากที่เจ้าต้องผ่าน”
กิโชพยักหน้าและตอบด้วยความมั่นใจ “ข้าจะเดินทางต่อไป และไม่ยึดติดกับสิ่งที่ข้าเข้าใจแล้ว”
อาจารย์อินซานมองเธออย่างพึงพอใจและกล่าวเสริมว่า “เจ้ามีความเข้าใจที่แท้จริงในเซน ข้าภูมิใจในตัวเจ้า แต่เจ้าควรได้รับการตบจากมือเหล็กของข้าอีกมากกว่านี้ เพื่อให้เจ้าได้พบประตูใหม่ที่ยังรออยู่”
การพูดของอินซานไม่ได้เป็นการตำหนิ แต่เป็นการยอมรับว่าแม้กิโชจะได้ตื่นรู้แล้ว แต่การเรียนรู้เซนยังคงต้องมีการฝึกฝนเพิ่มเติมในทุก ๆ วัน
หลังจากที่กิโชได้รับการตื่นรู้และคำยอมรับจากอินซาน เธอเริ่มเดินทางไปที่จังหวัดบันซูและเริ่มต้นการสอนธรรมะของตัวเอง เธอเปิดวัดเซนของตนเองและเริ่มสอนแม่ชีทั้งสองร้อยคนด้วยความตั้งใจที่แน่วแน่
ในวันหนึ่ง ขณะที่กิโชนั่งสอนลูกศิษย์ในสวนเซน เธอได้รับคำถามจากแม่ชีคนหนึ่งว่า “ท่านอาจารย์ ท่านได้เข้าใจเซนอย่างแท้จริงแล้วหรือยัง?”
กิโชยิ้มและตอบว่า “เซนไม่ใช่การเข้าใจด้วยคำพูด แต่คือการเห็นและยอมรับสิ่งที่เป็นอยู่ในทุก ๆ ขณะ”
ทุกคำสอนของเธอเต็มไปด้วยความสงบและการยอมรับในทุกสิ่งที่เกิดขึ้นรอบตัว ทุกการสอนของเธอทำให้ลูกศิษย์เข้าใจว่า การตื่นรู้ไม่ใช่แค่การเข้าถึงความเข้าใจทางจิตใจ แต่คือการใช้ชีวิตในทุก ๆ วันด้วยการยอมรับและมีสติในสิ่งที่เกิดขึ้น
กิโชได้ใช้ชีวิตในวัดของตนเองจนถึงวันที่เธอจากไปในเดือนสิงหาคมปีนั้น ท่านได้ทิ้งความรู้และบทเรียนที่ไม่สามารถอธิบายได้ด้วยคำพูด แต่กลับสื่อสารออกมาผ่านการกระทำและการฝึกฝนที่เธอได้ถ่ายทอดให้กับลูกศิษย์ทุกคน
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… การตื่นรู้และการฝึกฝนในเซนไม่ใช่แค่การเข้าใจในทางทฤษฎี แต่คือการเรียนรู้ที่จะยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตอย่างมีสติ การยอมรับในความท้าทายและความเจ็บปวดเป็นส่วนหนึ่งของการเติบโตทางจิตใจ และการฝึกฝนในทุกวันจะช่วยให้เราเข้าใจตัวเองและโลกได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
กิโชที่ต้องเผชิญกับการฝึกฝนอย่างหนักหน่วงจากอาจารย์อินซาน ได้เรียนรู้ว่าการฝึกฝนที่แท้จริงไม่ใช่แค่การเข้าใจคำสอน แต่คือการเผชิญหน้ากับความยากลำบากและการปล่อยวางในสิ่งที่เราไม่สามารถควบคุมได้
อ่านต่อ: นิทานเซนสนุก ๆ สั้น ๆ เข้าใจถึงหลักธรรมความสงบและการปล่อยวาง
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเซนเรื่องงานของกิโช (อังกฤษ: Gisho’s Work) มาจากเรื่องเล่าจริงของกิโช (Gisho) แม่ชีเซนผู้มีชื่อเสียงในประวัติศาสตร์เซนญี่ปุ่น กิโชเป็นแม่ชีที่ได้รับการฝึกฝนในเซนตั้งแต่อายุยังน้อย และเป็นผู้หญิงที่มีความมุ่งมั่นในการศึกษาธรรมะอย่างลึกซึ้ง แม้จะเป็นผู้หญิงในสังคมเซนที่เต็มไปด้วยความเข้มงวดและการแบ่งแยกเพศ แต่เธอก็สามารถฝ่าฟันและกลายเป็นแม่ชีที่มีความรู้และจิตวิญญาณสูงในที่สุด
เธอเริ่มต้นศึกษากับอาจารย์หลายท่านและใช้เวลานานหลายปีในการค้นหาความเข้าใจในเซน จนกระทั่งพบกับอาจารย์อินซาน (Inzan) ที่ฝึกฝนเธออย่างหนักหน่วงด้วยวิธีการที่เข้มงวด บางครั้งก็ใช้การดุหรือการตบเพื่อปลุกจิตในตัวเธอให้ตื่นขึ้น ในที่สุดกิโชก็สามารถตื่นรู้และเข้าใจเซนได้อย่างลึกซึ้ง
เมื่อเธอตื่นรู้แล้ว เธอก็ได้สอนเซนให้กับแม่ชีคนอื่น ๆ และเปิดวัดของตนเอง กลายเป็นแรงบันดาลใจให้กับผู้คนมากมายในวงการเซน ทั้งในแง่ของการศึกษาและการฝึกฝนตนเอง
เรื่องนี้ถูกเล่าขานในหลายแหล่ง โดยเฉพาะในบทเรียนของเซนที่เน้นการฝึกฝนจิตใจและการเผชิญหน้ากับความท้าทายในชีวิต เพื่อนำไปสู่การเข้าใจธรรมชาติของชีวิตและการปล่อยวาง
คติธรรม: “การตื่นรู้ไม่ใช่การเข้าใจจากภายนอก แต่คือการเข้าใจจากภายใน และการใช้ชีวิตในทุก ๆ ขณะอย่างมีสติและปล่อยวาง”