บางคนหลงผิดเพียงชั่ววูบ… แล้วใช้ทั้งชีวิตเพื่อชดใช้ ความผิดพลาดอาจเปื้อนชื่อ แต่การเปลี่ยนแปลงด้วยใจจริงสามารถทำให้แม้แต่ศัตรูยังต้องยอมรับ
มีนิทานเซนเรื่องหนึ่งที่เล่าถึงชายผู้มีอดีตมืดดำ หนีไม่พ้นความผิด หนีไม่พ้นความแค้น แต่เขาไม่หนีอีกต่อไป เขาเลือกที่จะขุด “ทาง” ขึ้นมา ด้วยมือเปล่าและหัวใจที่ยอมสละทุกอย่าง กับนิทานเซนเรื่องอุโมงค์
เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องอุโมงค์
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เซ็นไค เป็นลูกชายของซามูไรตระกูลหนึ่งในแคว้นบุนโกะ เขาเดินทางเข้ามายังเมืองเอโดะด้วยความหวังจะสร้างชื่อเสียงให้สมเกียรติบรรพบุรุษ และไม่นานนัก เขาก็ได้เป็นข้ารับใช้ของขุนนางผู้มีอำนาจ
ชีวิตในเมืองหลวงหรูหรา เย้ายวน และเต็มไปด้วยสิ่งล่อลวง…
วันหนึ่ง เซ็นไคเกิดตกหลุมรักภรรยาของเจ้านายตัวเอง ความสัมพันธ์ต้องห้ามนี้จบลงด้วยโศกนาฏกรรม เมื่อความลับถูกเปิดเผย เขาฆ่าเจ้านายด้วยมือของตนเองเพื่อป้องกันตัว แล้วหนีไปพร้อมกับหญิงที่เขารัก
จากนั้น ชีวิตของเขาก็หล่นลงสู่ความมืด ทั้งสองเร่ร่อนและหันไปเป็นโจรปล้นคนเดินทาง แต่ความโลภของหญิงคนนั้นกลับรุนแรงเกินกว่าที่เซ็นไคจะทนได้
“เจ้ากำลังกลืนข้าเข้าไปทั้งตัว ข้าทนไม่ได้อีกต่อไปแล้ว…”
ในคืนหนึ่งที่ฝนตกหนัก เขาทิ้งเธอไว้กลางทางโดยไม่หันกลับไปอีกเลย และเดินจากมาอย่างเงียบงัน
หลังจากหนีออกมา เซ็นไคใช้ชีวิตเป้นขอทานเร่ร่อนไร้จุดหมาย จนกระทั่งเขาเดินทางมาถึงแคว้นบุเซ็น
ที่นั่นเขาเห็นเส้นทางคดเคี้ยวบนหน้าผาสูง ที่ผู้คนต้องใช้เดินทางข้ามเขา เป็นทางที่แคบและอันตราย ยามฝนตกจะมีโคลนถล่มบ่อยครั้ง หลายชีวิตต้องสังเวยให้กับเส้นทางสายนี้
เขายืนนิ่งอยู่ตรงนั้นนาน ก่อนจะหลับตา แล้วเอ่ยเบา ๆ กับตัวเอง “ข้าเคยพรากชีวิตหนึ่งมาแล้ว… อย่างน้อยขอให้ชีวิตที่เหลือของข้า พอจะมีความหมายกับใครได้บ้าง”
เขาตัดสินใจจะขุดอุโมงค์เจาะภูเขา ให้ผู้คนได้เดินทางอย่างปลอดภัย แม้ไม่รู้จะใช้เวลากี่ปีก็ตาม
เขาไม่ใช่นักช่าง ไม่ใช่คนแข็งแรง ไม่มีทรัพย์ ไม่มีอุปกรณ์ มีเพียงสองมือเปล่าและจิตใจที่แน่วแน่
เวลากลางวัน เขาออกขอข้าวจากชาวบ้านที่เดินผ่าน เวลากลางคืน เขาขุดดิน ขนหิน ทุบหินทีละก้อน
วันแล้ววันเล่า ปีแล้วปีเล่า… ไม่มีใครเข้าใจเขา แต่เขาก็ไม่หยุด “ตราบใดที่ข้ายังหายใจ… ข้าจะขุดต่อไป”
สามสิบปีผ่านไป อุโมงค์ของเซ็นไคลึกเข้าไปในภูเขายาวกว่า 2,000 ฟุต สูงพอให้คนเดินยืนตรงได้ และกว้างพอให้รถลากวิ่งผ่านอย่างสบาย เขาไม่เคยเรียกร้องเงินทอง ไม่เคยประกาศชื่อเสียง และไม่เคยละมือจากเสียมไม้ที่สึกหรอด้วยหยาดเหงื่อของตัวเอง
แต่ในขณะที่งานใกล้จะเสร็จสมบูรณ์… ชะตากรรมเก่าก็ย้อนกลับมา
ชายหนุ่มคนหนึ่งเดินทางมาตามหาเขา ดาบอยู่ที่เอว สายตาแน่วแน่
“เจ้าคือเซ็นไคใช่ไหม?” ชายหนุ่มถาม น้ำเสียงแข็งกร้าว “ข้าคือลูกชายของขุนนางที่เจ้าฆ่า… วันนี้ข้าจะชำระแค้น!”
เซ็นไคหยุดมือลง มองหน้าชายหนุ่มนิ่ง ๆ ก่อนจะเอ่ยด้วยเสียงราบเรียบว่า “ข้ายินดีมอบชีวิตให้เจ้า… แต่ขอเพียงให้ข้าได้ขุดอุโมงค์นี้ให้เสร็จก่อน เมื่อถึงวันนั้น เจ้าค่อยตัดหัวข้าได้เลย”
ชายหนุ่มเงียบไปครู่หนึ่ง ก่อนจะพยักหน้ารับคำ
หลายเดือนผ่านไป ชายหนุ่มนั่งมองเซ็นไคขุดอุโมงค์ทุกคืนทุกวัน เขาคิดว่าแค่รอ… แต่ใจกลับไม่อาจอยู่นิ่งได้อีก
วันหนึ่ง เขาหยิบเสียมขึ้นมาช่วยขุด คืนต่อมา เขายังอยู่
วันแล้ววันเล่า เขาก็ขุดไปเคียงข้างชายแก่ผู้นี้อย่างเงียบ ๆ ต่อไป
เขาเริ่มเห็นว่ามือที่เคยฆ่าพ่อเขา… กลับขุดทางให้ผู้คน
เขาเริ่มเข้าใจว่าอาจารย์ผู้ยิ่งใหญ่ ไม่ได้มีเพียงในสำนักดาบ หากแฝงอยู่ในคนที่กล้ารับผิดและเปลี่ยนแปลงตนเองด้วยทั้งชีวิต
ในที่สุด… อุโมงค์ก็เสร็จสมบูรณ์ ผู้คนเดินผ่านด้วยรอยยิ้ม เด็ก ๆ วิ่งเล่นในทางที่เคยอันตราย
เซ็นไคหันมาหาชายหนุ่มอย่างสงบ “ตอนนี้ เจ้าทำตามสัญญาได้แล้ว… ตัดหัวข้าเถิด”
ชายหนุ่มมองเขานิ่ง น้ำตาคลอ “ข้าจะตัดหัวครูของข้าได้อย่างไร…”
เขาคุกเข่าลงตรงหน้าเซ็นไค โค้งคำนับด้วยความเคารพ ผู้เคยเป็นศัตรู กลับกลายเป็นครูที่ไม่มีใครเทียบได้ ไม่ใช่ด้วยดาบ… แต่ด้วยใจ
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… การไถ่บาปที่แท้ ไม่ใช่การหลบหนีอดีต แต่คือการยอมรับมัน แล้วลงมือเปลี่ยนชีวิตด้วยความแน่วแน่โดยไม่หวังสิ่งตอบแทน แม้มือเคยเปื้อนเลือด แต่หากหัวใจกล้าเผชิญกับความผิด และใช้ทั้งชีวิตสร้างสิ่งที่ดีงามขึ้นมาใหม่ นั่นย่อมสูงส่งกว่าคำขอโทษใด ๆ
เซ็นไคไม่ได้ล้างบาปด้วยคำพูดหรือการปลีกตัวจากโลก แต่เขาเลือกจะลงมือสร้างอุโมงค์ทีละก้อน ทีละก้าว ด้วยสองมือเปล่าของคนที่เคยทำลาย เขาไม่หนีจากบาปเก่า แต่หันหน้าเข้าหาและเปลี่ยนมันเป็นสะพานให้ผู้อื่นผ่านได้อย่างปลอดภัย
แม้เมื่อความแค้นมาเยือน เขาไม่ปัดป้อง แต่ขอเพียงโอกาสสุดท้ายเพื่อทำสิ่งดีให้เสร็จ และนั่นเอง… คือสิ่งที่เปลี่ยนความแค้นให้กลายเป็นความเคารพ เพราะในที่สุดแล้ว ใจคนต่างหาก ที่ขุดทางสว่างได้ลึกยิ่งกว่าอุโมงค์ใด
อ่านต่อ: นิทานเซนสั้น ๆ สอนธรรมมะ, ปรัชญาชีวิต, ความสงบ, และการปล่อยวาง
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเซนเรื่องอุโมงค์ (อังกฤษ: The Tunnel) เป็นหนึ่งในเรื่องราวจาก 101 Zen stories และมาจากเรื่องเล่าในตำราเซนคลาสสิกที่ปรากฏในหนังสือ Zen Flesh, Zen Bones ซึ่งรวบรวมโดย Paul Reps และ Nyogen Senzaki เป็นคอลเลกชันนิทานเซนและโคอันที่ได้รับความนิยมสูงในโลกตะวันตก
เรื่องราวของเซ็นไค (Zenkai) ถือเป็นตัวอย่างของการไถ่บาปด้วยการปฏิบัติอย่างจริงจังตลอดชีวิต โดยไม่ได้อิงกับคำสอนทางศาสนาใดโดยตรง แต่แสดงให้เห็นแก่นของพุทธธรรมผ่านการกระทำ คือการลงมือเปลี่ยนแปลงตนเอง ไม่ใช่ด้วยคำพูด แต่ด้วยการกระทำซ้ำ ๆ อย่างมุ่งมั่น ไม่หวังผลตอบแทน
เรื่องนี้จึงมักถูกยกเป็นตัวอย่างในคำสอนทางเซนเกี่ยวกับ “การล้างบาปด้วยกา เปลี่ยนแปลงชีวิต” และ “การใช้กรรมปัจจุบันเยียวยากรรมในอดีต” อย่างลึกซึ้งและจริงใจ ไม่มีใครใช้ชีวิตโดยไม่เคยพลาด ไม่มีผู้ใดไร้มลทิน แต่สิ่งที่นิทานเรื่องนี้สะท้อนคือ… ผู้ที่เคยผิด หากรู้จักรับผิด และลงมือแก้ไขด้วยหัวใจทั้งดวง นั่นคือการปฏิบัติธรรมอันแท้จริงครับ
คติธรรม: “แสงสว่างที่แท้ มิได้เกิดจากการไม่เคยพลาด แต่เกิดจากหัวใจที่กล้ายอมรับผิด และยอมใช้ทั้งชีวิตไถ่สิ่งที่เคยพลาดไป”