การฝึกฝนเซนไม่ใช่แค่การเรียนรู้ทฤษฎีหรือการบรรยาย แต่คือการปฏิบัติจริงและการปล่อยสิ่งที่ไม่จำเป็นในชีวิต แม้กระทั่งสิ่งที่ดูเหมือนจะเป็นประโยชน์ก็อาจกลายเป็นอุปสรรคได้
มีนิทานเซนเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับอาจารย์โทซุย อุนเคอิ ปรมาจารย์เซนผู้ไม่ยึดติดกับสิ่งใด ที่แสดงให้เห็นถึงการปล่อยวางและการเข้าใจชีวิต อย่างแท้จริงจากการปฏิบัติธรรมในทุกวัน กับนิทานเซนเรื่องวิถีเซนในชีวิตของขอทาน
เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องวิถีเซนในชีวิตของขอทาน
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้วปรมาจารย์เซนโทซุย อุนเคอิ ท่านยังเป็นอาจารย์เซนที่มีชื่อเสียงในช่วงเวลาของท่าน
ท่านได้สอนในหลายวัดและมีลูกศิษย์มากมาย ท่านรู้สึกว่าได้สอนมามากพอแล้ว และเริ่มรู้สึกถึงความสำคัญของการฝึกฝนที่ไม่ใช่แค่การบรรยายทฤษฎี แต่เป็นการเข้าใจชีวิตจริง ๆ ผ่านการปฏิบัติ
วันหนึ่ง โทซุยประกาศกับลูกศิษย์ของท่านว่า “ข้าจะเลิกบรรยายและสอนคำสอนทั้งหมด ข้าจะหยุดทำการบรรยายและแนะนำให้พวกท่านแยกย้ายไปตามทางของตัวเอง”
ท่านแนะนำให้ลูกศิษย์ไปตามเส้นทางที่พวกเขาเลือก และให้พวกเขาหยุดยึดติดกับการศึกษาที่เป็นเพียงทฤษฎี
หลังจากนั้น โทซุยก็หายตัวไป ไม่มีใครสามารถตามหาท่านได้ ไม่ว่าจะตามหาท่านที่วัดไหนหรือถามคนที่รู้จักท่าน ท่านเดินทางไปและไม่ทิ้งร่องรอยใด ๆ ไว้
สามปีต่อมา หนึ่งในลูกศิษย์ของโทซุยได้ออกตามหาท่าน ท่านตามหาท่านในทุกที่ จนกระทั่งพบว่าโทซุยใช้ชีวิตอยู่กับขอทานใต้สะพานในเกียวโต
ลูกศิษย์เข้าไปหาท่านและขอร้องว่า “ท่านอาจารย์ ข้าได้ตามหาท่านมานาน ข้าอยากขอให้ท่านสอนข้าอีกครั้ง”
โทซุยมองลูกศิษย์และกล่าวว่า “หากเจ้าทำเหมือนข้าสักสองสามวัน ข้าจะพิจารณา”
ลูกศิษย์ตกลงและตัดสินใจ แต่งตัวเป็นขอทาน และใช้ชีวิตเหมือนกับโทซุย เพื่อลองทำตามท่านและเข้าใจวิถีการฝึกฝนที่แท้จริง
ในวันถัดมา หนึ่งในขอทานที่อยู่ร่วมกับโทซุยได้เสียชีวิตลงในช่วงกลางคืน โทซุยและลูกศิษย์ได้ช่วยกันขนร่างของขอทานไปฝังที่ภูเขาในยามดึก ลูกศิษย์รู้สึกตกใจและกังวล แต่โทซุยกลับดำเนินการด้วยความสงบและไม่แสดงความตื่นตระหนกใด ๆ
ขณะที่พวกเขากำลังเดินไปยังภูเขาในความมืด ลูกศิษย์รู้สึกสับสนและพูดว่า “ท่านอาจารย์ เราจะทำอย่างไรกับการตายนี้?”
โทซุยตอบอย่างสงบว่า “ความตายคือธรรมชาติของชีวิต มันเป็นสิ่งที่ต้องเกิดขึ้นและผ่านไป ข้าจะพาเจ้าทำตามหน้าที่ที่ต้องทำ”
พวกเขาใช้เวลาในคืนนั้นฝังร่างของขอทาน และเมื่อเสร็จสิ้นการฝังศพ โทซุยและลูกศิษย์กลับไปที่พักใต้สะพาน
ในเช้าวันรุ่งขึ้น ทอสุยบอกกับลูกศิษย์ว่า “วันนี้เราจะไม่ต้องขออาหารแล้ว เพื่อนของเราได้ทิ้งอาหารไว้ที่นั่น” เขาชี้ไปที่มุมหนึ่งใกล้ ๆ
ลูกศิษย์รีบไปเอาอาหารที่ดูใกล้บูดและ จืดชืด เขาพยายามจะกิน แต่เขาไม่สามารถกินได้แม้แต่คำเดียว
โทซุยยิ้มและพูดว่า “ข้าเคยบอกแล้วว่าเจ้าทำตามข้าไม่ได้ หากเจ้าทำตามข้าได้จริง ๆ ข้าก็จะสอนเจ้าต่อไป แต่เจ้ากลับไม่สามารถปล่อยวางได้เช่นข้า”
หลังจากนั้น โทซุยกล่าวว่า “ข้าไม่สามารถสอนเจ้าได้อีกต่อไป เจ้าควรกลับไปและไม่ต้องมารบกวนข้าอีก”
ลูกศิษย์ผิดหวังและจากไป โดยไม่ได้เรียนรู้วิถีเซนที่แท้จริงจากโทซุย เพราะเขายังไม่สามารถปล่อยวาง ความยึดติดและความรู้สึกต่าง ๆ ในใจได้
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… การฝึกฝนเซนไม่ได้มาจากการทำตามคำสอนภายนอกเพียงอย่างเดียว แต่คือการเข้าใจและปล่อยวางสิ่งที่ยึดติดในใจเรา เมื่อเราปล่อยวางและไม่ยึดติดกับความปรารถนาหรือสิ่งต่าง ๆ เราจะเข้าถึงความตื่นรู้และเข้าใจชีวิตได้อย่างแท้จริง
แม้ลูกศิษย์จะได้มีโอกาสอยู่กับอาจารย์โทซุย แต่เขากลับไม่สามารถทำตามท่านได้ เพราะเขายังไม่สามารถปล่อยวางสิ่งที่เขายึดติดอยู่ในใจได้ ดังนั้นการตื่นรู้ที่แท้จริงจึงเกิดขึ้นจากการปล่อยวางและไม่ยึดติด กับสิ่งใด ๆ ในชีวิต
อ่านต่อ: เรียนรู้วิถีแห่งความสงบ การปล่อยวาง การไม่ยึดติดของชีวิตผ่านนิทานเซนดี ๆ ทั้งสนุกและได้ข้อคิดดี ๆ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเซนเรื่องวิถีเซนในชีวิตของขอทาน (อังกฤษ: Zen in a Beggar’s Life) มาจากเรื่องราวของอาจารย์โทซุย อุนเคอิ (Tōsui Unkei) ปรมาจารย์เซนที่มีชื่อเสียงในช่วงศตวรรษที่ 20 ที่สอนคำสอนผ่านการปฏิบัติจริงและการไม่ยึดติดกับสิ่งใด โดยท่านเชื่อว่าการปล่อยวางและการไม่ยึดติด กับสิ่งภายนอกเป็นหัวใจของการตื่นรู้
พระอาจารย์โทซุยเป็นที่รู้จักในฐานะ “The Holy Beggar” หรือขอทานศักดิ์สิทธิ์ เพราะหลังจากที่ท่านสอนในหลายวัดและได้รับความนิยมจากลูกศิษย์มากมาย ท่านเลือกที่จะออกไปใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายและปราศจากการยึดติดในสิ่งใด ๆ ท่านได้แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการฝึกฝนภายใน โดยการหลีกเลี่ยงการยึดติดกับความรุ่งเรืองภายนอก ทั้งยังตัดสินใจยุติการบรรยายและสอนที่มีผู้คนมากมายไปจนกระทั่งไม่มีใครสามารถตามหาท่านได้ เรื่องราวของท่านยังปรากฏในนิทานเซนเรื่องน้ำส้มสายชูของโทซุย
เรื่องราวนี้ได้รับการถ่ายทอดผ่านการบันทึกใน Zen Flesh, Zen Bones และ 101 Zen Stories ซึ่งเป็นการรวบรวมเรื่องราวและคำสอนจากปรมาจารย์เซน เพื่อสะท้อนถึงหลักการเซนที่สอนว่า การตื่นรู้ไม่ได้มาจากการศึกษาแต่เป็นการฝึกฝนการปล่อยวางในทุก ๆ ขณะชีวิต
คติธรรม: “การไม่ยึดติดกับสิ่งใด แม้แต่ความปรารถนาและความรู้สึกที่เกิดขึ้นในใจ ช่วยให้เราเข้าใจชีวิตและความตายได้อย่างแท้จริง”