ปกนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา

นิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา

ในเส้นทางของผู้ฝึกจิตใจ การสงบเย็นและไม่ยึดติดถือเป็นเป้าหมายที่หลายคนใฝ่หา
แต่บางครั้ง ความสงบนั้นอาจกลายเป็นกำแพงที่ปิดกั้นหัวใจ หากปราศจากความเมตตาและการเข้าใจผู้อื่น

มีนิทานเซนเรื่องหนึ่ง ที่เริ่มต้นด้วยความศรัทธาและจบลงด้วยไฟ ไม่ใช่เพราะความผิด… แต่เพราะความว่างเปล่าที่ไร้หัวใจ กับนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา

ภาพประกอบนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา

เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในหมู่บ้านแห่งหนึ่งของจีน หญิงชราผู้มีจิตศรัทธาได้สร้างกระท่อมเล็ก ๆ ไว้ท้ายสวนของตน แล้วมอบให้พระภิกษุรูปหนึ่งอยู่อาศัย เพื่อใช้ชีวิตในการบำเพ็ญภาวนา นับแต่นั้นเป็นต้นมา เธอคอยหุงหาอาหาร ดูแล และส่งน้ำส่งข้าวให้ทุกวันตลอดยี่สิบปี

แต่เมื่อเวลาผ่านไป หญิงชราก็เริ่มเกิดคำถามขึ้นในใจ “เขานั่งสมาธิมาตลอดยี่สิบปี เขาได้เรียนรู้อะไรบ้าง? เขาเข้าใจใจคนแค่ไหน?”

วันหนึ่ง เธอเรียกหญิงสาวในหมู่บ้านมาพบ หญิงสาวผู้นั้นงดงามและมีจริตน่ารัก เจ้าเล่ห์เล็กน้อยแต่ก็เฉลียวฉลาด

“ข้าขอให้เจ้าทำบางสิ่งเพื่อข้า” หญิงชรากล่าว “เข้าไปที่กระท่อมของพระรูปนั้น…โอบเขาไว้ แล้วถามเขาว่า ‘ตอนนี้ท่านจะทำอย่างไร?’”

หญิงสาวเลิกคิ้วเล็กน้อย แต่ก็พยักหน้า เธอยิ้มบาง ๆ ก่อนเดินจากไป

หญิงสาวเดินเข้าไปในกระท่อมหลังเล็ก พระภิกษุนั่งนิ่งอยู่ตรงมุมห้อง ไม่มีข้าวของใด ๆ มีเพียงเสื่อ หลอดธูป และความเงียบ

เธอไม่ลังเล เข้าไปนั่งใกล้ ๆ แล้วค่อย ๆ เอื้อมแขนออกไปโอบรอบไหล่ของพระ เอียงหน้าลงใกล้

“ท่านเจ้าคะ…แล้วตอนนี้ ท่านจะทำอย่างไรดี?” เธอถามเสียงนุ่ม

พระภิกษุไม่สะดุ้ง ไม่ถอย และไม่แตะต้องเธอเลย เขาเพียงลืมตาช้า ๆ แล้วกล่าวด้วยน้ำเสียงราบเรียบ “ต้นไม้เก่าแก่ต้นหนึ่งเติบโตอยู่บนหินเย็นในฤดูหนาว ไม่มีที่ใดเลยที่อบอุ่น”

หญิงสาวนิ่งไป ไม่แน่ใจว่านั่นคือคำปฏิเสธ ความว่างเปล่า หรือเพียงบทกลอน

เธอลุกขึ้น ยกมือไหว้อย่างเบา แล้วเดินกลับไปหาหญิงชราที่ยืนรออยู่ใต้ต้นไม้ริมรั้ว

ภาพประกอบนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา 2

หญิงสาวกลับมาหาหญิงชราผู้เฝ้ารอคำตอบด้วยแววตาหนักแน่น

เธอก้มตัวเล็กน้อยก่อนเล่าทุกถ้อยคำของพระภิกษุให้ฟัง “เขาบอกว่า… ‘ต้นไม้เก่าแก่ต้นหนึ่งเติบโตอยู่บนหินเย็นในฤดูหนาว ไม่มีที่ใดเลยที่อบอุ่น’”

หญิงชราฟังจบ ดวงตาของเธอหรี่ลงด้วยความผิดหวัง แล้วพูดอย่างเคร่งขรึม “คิดดูสิ ข้าหุงหาอาหารให้เขาทุกวันนานยี่สิบปี ดูแลเหมือนญาติแท้ ๆ”

“แต่เขากลับไม่แสดงแม้เพียงความเข้าใจในใจของผู้อื่น ไม่เห็นความลำบากหรือความต้องการในสายตาเจ้าเลยด้วยซ้ำ”

“เขาไม่จำเป็นต้องตอบสนองต่อความใคร่… แต่เขาควรมีเมตตา มีความกรุณา ให้สมกับเป็นผู้บำเพ็ญภาวนาบ้าง” หญิงชรากล่าว

หญิงชราไม่พูดอะไรอีก เธอหยิบคบไฟแล้วเดินตรงไปยังกระท่อมที่อยู่ท้ายสวน เปรียบเสมือนการไม่สนใจใยดีกับภิกษุรูปนี้อีกต่อไป

ขณะที่พระภิกษุนั่งนิ่งในท่าเดิม เธอจุดไฟเงียบ ๆ ที่ขอบหลังคาไม้แห้ง เสียงเปลวไฟค่อย ๆ ลามขึ้นอย่างไม่รีบร้อน

พระไม่พูดอะไร ไม่มีคำถาม ไม่มีคำท้วง ไม่มีการหนี เขาเพียงแค่นั่งอยู่นิ่ง ๆ ในท่าของตน

เมื่อกระท่อมกลายเป็นเถ้าถ่าน หญิงชราไม่ได้หันกลับ เธอเพียงเดินจากไปด้วยความสงบอย่างแปลกประหลาด

ไม่มีเสียงตำหนิ ไม่มีบทเรียนถูกสรุปไว้ในถ้อยคำ มีเพียงความรู้สึกหนึ่งที่ค่อย ๆ เกิดขึ้นในใจผู้อ่านว่า การฝึกตนอาจทำให้ใจเย็น… แต่มิใช่ข้ออ้างให้ขาดความเมตตาต่อผู้อื่น

ภาพประกอบนิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา 3

นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…

นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… การฝึกจิตให้สงบและไม่หวั่นไหวต่อสิ่งยั่วยุภายนอกนั้นเป็นสิ่งดี แต่หากปราศจากความเมตตา เห็นอกเห็นใจ หรือความเข้าใจในความรู้สึกของผู้อื่นแล้ว การฝึกตนนั้นก็กลายเป็นเพียงเปลือกว่างเปล่า

ในนิทานนี้ หญิงชราไม่ได้โกรธที่พระไม่ตอบสนองต่อความใคร่ แต่โกรธที่เขาไม่มีแม้แต่ความเมตตา ไม่แสดงความเข้าใจในความลำบากของหญิงสาวผู้ถูกใช้เป็นบททดสอบ ความสงบที่ไม่แตะหัวใจของใครเลย อาจไม่ใช่สันติที่แท้จริง

อ่านต่อ: เรียนรู้ความหมายความสงบการปล่อยวางและสมาธิผ่านนิทานเซนสนุก ๆ สั้น ๆ ได้ข้อคิดสอนใจดี ๆ

ที่มาของนิทานเรื่องนี้

นิทานเซนเรื่องไม่มีความรักความเมตตา (อังกฤษ: No Loving-Kindness) ปรากฏอยู่ในหนังสือชุดคลาสสิกของเซนเรื่อง “Zen Flesh, Zen Bones” ที่รวบรวมโดย Paul Reps และ Nyogen Senzaki ซึ่งเป็นการรวบรวมเรื่องเล่าเก่าแก่จากวัดและครูบาอาจารย์ในสายเซนของจีนและญี่ปุ่น

เรื่องนี้มีต้นทางจากคำสอนในยุคโบราณของเซนจีน กล่าวถึงพระผู้เคร่งครัดในการฝึกตนที่เน้นแต่ความว่างหรือความสงบ แต่ขาดหัวใจของความเมตตาอย่างแท้จริง จึงสะท้อนคำถามว่า “แท้จริงแล้ว การบรรลุธรรม คือการนิ่งเฉย… หรือการเข้าใจใจคน?” ซึ่งยังเป็นประเด็นให้ขบคิดมาจนถึงปัจจุบัน

เรื่องราวนี้จึงถูกยกเป็นหนึ่งในนิทานเซนที่ตีแผ่ “เงาของความว่าง” และเตือนว่าการฝึกจิตควรมาพร้อมหัวใจที่อ่อนโยน ไม่ใช่แค่ความนิ่งเฉยที่ไร้ความรักความเมตตา แต่ควรเดินบนทางสายกลาง ที่ทั้งไม่ยึดติดและไม่ละเลยหัวใจของเพื่อนมนุษย์.

คติธรรม: “ความสงบที่แท้จริง ไม่ได้อยู่ที่การไม่หวั่นไหว แต่คือการรับรู้ความเจ็บของผู้อื่นโดยไม่ละเลย และจิตว่างที่ไร้เมตตา ก็ไม่ต่างจากหินเย็นในฤดูหนาว สงบแต่ไม่อบอุ่น”


by