ในชีวิตของเรา การเติบโตที่แท้จริงมักมาพร้อมกับความยากลำบากและการเผชิญหน้ากับความท้าทาย การเรียนรู้จากความผิดพลาดและการยอมรับในความเข้มงวดช่วยให้เราแข็งแกร่งขึ้นในทุกด้าน
นิทานเซนเรื่องหนึ่งเล่าถึงอาจารย์เก็ตตัน และกาซัน ที่แบ่งประเภทของศิษย์ในเซน ซึ่งสะท้อนถึงการเติบโตผ่านการฝึกฝนที่ท้าทายและการเรียนรู้จากการลงโทษ กับนิทานเซนเรื่องศิษย์สามประเภท
เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องศิษย์สามประเภท
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในช่วงปลายยุคโตกุกาวะ “อาจารย์เก็ตตัน” เขาเป็นอาจารย์เซนผู้มีชื่อเสียงกล่าวถึงการฝึกฝนเซนและบทบาทของศิษย์ในเซนว่า “มีศิษย์สามประเภท: ศิษย์ที่สอนเซนให้ผู้อื่น, ศิษย์ที่ดูแลวัดและศาลเจ้า, และสุดท้ายคือศิษย์ที่เป็นแค่ถุงข้าวและไม้แขวนเสื้อ”
คำสอนของเก็ตตันมีความลึกซึ้งและทำให้ผู้ฟังได้ตระหนักถึงบทบาทที่แตกต่างกันของศิษย์แต่ละคน บางคนอาจได้รับการฝึกฝนให้มีบทบาทสำคัญในการสอนคนอื่น หรือช่วยในการดูแลวัดและศาลเจ้า
แต่บางคนอาจมีหน้าที่เล็กน้อยในกระบวนการฝึกฝนเซน เช่น การช่วยทำงานทั่วไปที่ดูเหมือนไม่สำคัญ แต่ทุกคนมีความสำคัญในกระบวนการเรียนรู้และการพัฒนาของตนเอง
คำสอนนี้ยังสะท้อนถึงความเข้าใจในเซนว่า ไม่ว่าบทบาทของศิษย์จะเป็นอย่างไร ทุกการกระทำล้วนแต่มีความหมายและส่งผลต่อการเติบโตทางจิตใจ
“กาซัน” ศิษย์ที่มีชื่อเสียงในสายเซนเคยฝึกอยู่ภายใต้การสอนของ “อาจารย์เทกิซุย” ซึ่งเป็นอาจารย์ที่มีวิธีการสอนที่เข้มงวดมาก
ท่านอาจารย์เทกิซุยมักจะใช้วิธีการที่รุนแรงในการสอน เพื่อให้ศิษย์เติบโตอย่างแข็งแกร่งและมีจิตใจที่มั่นคง บางครั้งท่านถึงกับลงโทษศิษย์ของท่านด้วยการตี แต่กาซันยังคงตั้งใจเรียนและไม่เคยยอมแพ้
หลายคนไม่สามารถทนกับวิธีการที่เข้มงวดของเทกิซุย และตัดสินใจลาออกจากการเรียน แต่กาซันยังคงอยู่และทนทานต่อการฝึกฝนหนักเหล่านั้น
เขากล่าวว่า “ศิษย์ที่มีความคิดยากจนใช้ประโยชน์จากอิทธิพลของอาจารย์ ศิษย์ที่ความคิดมีธรรมดาจะชื่นชมความเมตตาของอาจารย์ และศิษย์ที่มีความคิดที่ดีจะเติบโตอย่างแข็งแกร่งจากการลงโทษของอาจารย์”
กาซันรู้ดีว่าการฝึกฝนที่เข้มงวดจะช่วยให้เขาเติบโตได้อย่างแท้จริง การได้รับการลงโทษจากอาจารย์ไม่ใช่การทำลาย แต่คือการสร้างความแข็งแกร่งทางจิตใจและการเติบโตภายในที่ไม่สามารถเกิดขึ้นได้โดยการฝึกฝนแบบอ่อนโยน
การฝึกฝนในเซนไม่ใช่แค่การทำตามคำสั่งของอาจารย์หรือการทำให้ได้ผลลัพธ์ตามที่คาดหวัง แต่เป็นการเข้าใจและเติบโตจากทุก ๆ การกระทำที่เกิดขึ้นในชีวิต
กาซันได้เรียนรู้จากการเผชิญหน้ากับความเข้มงวดของอาจารย์เทกิซุยว่า สิ่งที่สำคัญที่สุดไม่ใช่แค่การปฏิบัติตามคำสั่ง แต่คือการเติบโตจากการเรียนรู้และการเผชิญหน้ากับการลงโทษจากอาจารย์
กาซันกล่าวกับอาจารย์เทกิซุยว่า “ท่านเคยลงโทษข้าอย่างหนัก แต่ข้ากลับรู้สึกว่าแต่ละครั้งที่ท่านลงโทษ ข้ากลับเติบโตขึ้นอย่างมาก ข้าจะเรียนรู้จากการลงโทษนั้น และจะพยายามไม่ทำผิดอีก”
อาจารย์เทกิซุยยิ้มและตอบว่า “นั่นแหละที่ข้าต้องการให้เจ้าทำ ศิษย์ที่ดีไม่ใช่แค่ศิษย์ที่ทำตามคำสั่ง แต่คือศิษย์ที่เติบโตจากความยากลำบากและสามารถเข้าใจธรรมะจากภายในตัวเอง”
กาซันเข้าใจว่าการฝึกฝนเซนที่แท้จริงคือการไม่หลีกเลี่ยงความยากลำบากและการยอมรับสิ่งที่ท้าทายเพื่อเติบโตทั้งทางร่างกายและจิตใจ
วันหนึ่ง ขณะที่กาซันนั่งฝึกสมาธิอยู่ในวัด เขานึกถึงคำสอนของอาจารย์เทกิซุย และคิดถึงความเข้มงวดในการสอนของท่าน ท่านเคยลงโทษเขาหลายครั้งในอดีต และกาซันก็เคยรู้สึกโกรธและท้อแท้ แต่ทุกครั้งที่ได้รับการลงโทษ เขาก็สามารถเรียนรู้สิ่งใหม่จากมัน
กาซันกล่าวกับตัวเองว่า “ในตอนแรก ข้าไม่เข้าใจว่าท่านทำไมถึงต้องลงโทษข้าทุกครั้งที่ข้าผิด แต่ตอนนี้ข้าเริ่มเข้าใจแล้วว่ามันเป็นการช่วยให้ข้าเติบโต ข้าต้องเรียนรู้จากการฝึกฝนนี้และยอมรับในความเป็นจริงของมัน”
กาซันไปหาผู้ที่เคารพในเซนและกล่าวว่า “ศิษย์ที่ดีจะไม่เพียงแค่รับคำชม แต่จะยอมรับและเรียนรู้จากการลงโทษและความเข้มงวด เพราะการฝึกฝนไม่ใช่แค่การทำตามคำสั่ง แต่เป็นการเข้าใจลึกซึ้งถึงความจริงที่มีในตัวเรา”
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… การฝึกฝนที่แท้จริงในเซนไม่ใช่แค่การทำตามคำสั่งหรือการได้รับรางวัล แต่คือการเติบโตจากการเผชิญหน้ากับความยากลำบากและการยอมรับการลงโทษอย่างเข้าใจ การเรียนรู้จากความผิดพลาดและความเข้มงวดของอาจารย์ช่วยให้ศิษย์เติบโตทั้งในด้านจิตใจและความเข้าใจในธรรมะ
กาซันเรียนรู้ว่า “ศิษย์ที่ดี” ไม่ใช่เพียงแค่คนที่ทำตามคำสั่งอย่างไร้คำถาม แต่คือคนที่สามารถรับรู้และเรียนรู้จากความยากลำบากและการฝึกฝนที่ท้าทาย เพื่อการเติบโตที่แท้จริง
อ่านต่อ: เรื่องเล่าเรียบง่ายในแบบเซนอาจให้คำตอบที่ธรรมะยังไม่ได้บอก กับนิทานเซนสั้น ๆ สนุก ๆ แถมได้ข้อคิดดี ๆ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเซนเรื่องศิษย์สามประเภท (อังกฤษ: Three Kinds of Disciples) นิทานเรื่องนี้มีที่มาจากคำสอนของอาจารย์เก็ตตัน (Gettan) อาจารย์เซนผู้มีชื่อเสียงในช่วงปลายยุค โตกุกาวะ (Tokugawa) ที่กล่าวถึงบทบาทของศิษย์ในเซน ซึ่งสะท้อนถึงความเข้าใจในตัวตนและการฝึกฝนที่ลึกซึ้ง
บังเอิญว่ากาซัน (Gasan) ศิษย์ของอาจารย์เทกิซุย (Tekisui) ก็ได้แสดงความเห็นในทำนองเดียวกันเกี่ยวกับการเติบโตของศิษย์ในเซน การฝึกฝนที่แท้จริงในเซนไม่ใช่แค่การทำตามคำสั่งหรือการได้รับการชมเชย แต่เป็นการเผชิญหน้ากับความยากลำบาก การยอมรับการลงโทษ และการเรียนรู้จากทุกสถานการณ์ที่เกิดขึ้น
ในเรื่องราวนี้กาซันบรรยายถึงการฝึกฝนที่เข้มงวดของอาจารย์เทกิซุย และการเรียนรู้จากการลงโทษ เพื่อให้เข้าใจว่าความจริงของการฝึกฝนในเซนคือการเติบโตจากการเผชิญกับการทดสอบและการยอมรับในธรรมชาติของตนเอง นิทานนี้สอนให้เรารู้ว่า การเป็นศิษย์ที่ดีไม่ใช่การยึดติดกับคำชม แต่คือการเติบโตและเรียนรู้จากทุก ๆ ประสบการณ์ที่เกิดขึ้น
คติธรรม: “การเติบโตที่แท้จริงเกิดจากการเผชิญกับความยากลำบากและการเรียนรู้จากการฝึกฝนที่เข้มงวด ศิษย์ที่ดีไม่ใช่เพียงทำตามคำสั่ง แต่คือการเติบโตจากความท้าทายและการยอมรับในการลงโทษเพื่อพัฒนาตนเอง”