ในชีวิตของเรา บางครั้งเรามักจะพบกับความกลัวที่ทำให้เรารู้สึกท้อแท้ หรือรู้สึกว่าไม่สามารถก้าวไปข้างหน้าได้ แต่หลายครั้งสิ่งที่เรากลัวนั้นไม่ใช่สิ่งที่มีอยู่จริงภายนอก แต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากจิตใจของเราเอง
มีนิทานเซนเรื่องหนึ่งที่เล่าถึงชายหนุ่มคนหนึ่งที่ต้องเผชิญกับผีของภรรยาเก่าที่ตามหลอกหลอนเขา แม้เขาจะรู้สึกทนทุกข์จากความกลัว แต่เขาก็สามารถหยุดการรบกวนนี้ได้ เมื่อเขาตระหนักถึงสิ่งหนึ่ง กับนิทานเซนเรื่องการปราบผี
เนื้อเรื่องนิทานเซนเรื่องการปราบผี
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ณ หมู่บ้านแห่งหนึ่งบนหุบเขาโยชิโนะยามะ ณ ญี่ปุ่น ชายหนุ่มคนหนึ่งมีภรรยาที่เขารักมาก แต่วันหนึ่งภรรยาของเขาก็ล้มป่วยและใกล้จะเสียชีวิต ในช่วงเวลาที่เธอกำลังจะจากไป เธอพูดกับสามีของเธอด้วยเสียงที่แผ่วเบาและน้ำตาคลอเบ้า
“ข้ารักเจ้ามาก ข้าไม่อยากจากไปเลย อย่าหันไปมีผู้หญิงคนอื่นนะ หากเจ้าทำเช่นนั้น ข้าจะกลับมาเป็นผีและทำให้เจ้าลำบาก”
สามีรับคำภรรยาและสัญญาว่าเขาจะไม่รักใครอีก แม้ภรรยาจะจากไป แต่คำสัญญานั้นยังคงอยู่ในใจของเขา
ภรรยาได้จากไปในที่สุด เขาทำตามคำสัญญาของเธอและยังคงอยู่คนเดียวในช่วงสามเดือนแรกหลังจากการจากไปของภรรยา เขาเคารพคำขอของเธออย่างเคร่งครัด แต่ลึก ๆ ในใจเขาก็รู้สึกเหงาและต้องการความรักใหม่
สามเดือนผ่านไป และในที่สุด ชายหนุ่มก็ได้พบผู้หญิงคนใหม่ที่เขาหลงรัก พวกเขาตกลงหมั้นหมายกันและเริ่มวางแผนที่จะใช้ชีวิตร่วมกัน
ทันทีที่การหมั้นหมายเกิดขึ้น ผีของภรรยาเก่าก็เริ่มปรากฏตัวทุกคืน มันปรากฏขึ้นในห้องของเขาในตอนกลางคืนและตำหนิเขาที่ไม่รักษาคำสัญญา
ผีของภรรยากล่าวอย่างโกรธเคือง “เจ้าทำผิดสัญญาของเรา เจ้าบอกว่าเจ้าจะไม่รักใครอีก แต่เจ้ากลับไปหาผู้หญิงคนใหม่ ทำไมเจ้าถึงทำเช่นนี้?”
ผีของเธอรู้ทุกอย่างที่เขาทำ แม้กระทั่งการให้ของขวัญแก่ผู้หญิงใหม่ทุกครั้งที่เขาซื้อของให้ ผีจะเล่ารายละเอียดทุกอย่างอย่างละเอียด รวมถึงบทสนทนาของเขากับผู้หญิงคนนั้นทุกคำที่เขาพูด จนเขารู้สึกหมดทนและไม่สามารถนอนหลับได้ในแต่ละคืน
เขาจึงตัดสินใจที่จะหาทางแก้ไขสถานการณ์นี้
ในที่สุดชายหนุ่มรู้สึกทนไม่ได้กับผีที่กลับมารบกวนเขาทุกคืน เขานอนไม่หลับและรู้สึกทุกข์ทรมานจากคำตำหนิของผี เขาจึงตัดสินใจไปหาผู้ช่วย ในหมู่บ้านใกล้ ๆ มีอาจารย์เซนผู้หนึ่งที่มีชื่อเสียงในการช่วยแก้ปัญหาทางจิตใจและวิญญาณ
ชายหนุ่มเดินทางไปพบอาจารย์เซนโดยหวังว่าจะได้รับคำแนะนำที่ดี เมื่อเขามาถึง อาจารย์เซนฟังเรื่องราวของเขาอย่างสงบและไม่แสดงอาการตกใจหรือความประหลาดใจ
อาจารย์เซนกล่าวว่า “ภรรยาของท่านกลับมาเป็นผี และรู้ทุกสิ่งที่ท่านทำ ไม่ว่าจะเป็นการซื้อของขวัญหรือการพูดคุยกับผู้หญิงใหม่ทุกคำเธอรู้หมด ท่านคงเคยคิดว่าผีของท่านมีความรู้มาก มันคงเป็นผีที่ฉลาดมากจริง ๆ ท่านควรชื่นชมผีของท่าน เพราะมันมีความสามารถเช่นนี้”
ชายหนุ่มรู้สึกงุนงงและถามว่า “แล้วข้าจะทำอย่างไรเพื่อหยุดผีของข้า?”
อาจารย์เซนตอบว่า “ท่านต้องต่อรองกับผีของท่าน บอกมันว่า หากมันสามารถตอบคำถามหนึ่งข้อของท่านได้ ท่านจะยกเลิกการหมั้นหมายและจะอยู่โสดตลอดไป”
ชายหนุ่มสงสัยและถามต่อไปว่า “ข้าต้องถามคำถามอะไรกับผี?”
อาจารย์เซนยิ้มและกล่าวว่า “ให้ท่านหยิบถั่วเหลืองจำนวนมากมาไว้ในมือและถามผีว่า ท่านมีถั่วเหลืองกี่เม็ดในมือ หากผีของท่านไม่สามารถตอบได้ ก็จะรู้ว่ามันไม่ใช่ผีที่มีชีวิตจริง ๆ มันแค่ภาพหลอนในจิตใจของท่าน แล้วผีของท่านจะไม่มารบกวนท่านอีกต่อไป”
ในคืนถัดไป เมื่อผีของภรรยาเก่าปรากฏตัว ชายหนุ่มก็เริ่มแสดงความเคารพและกล่าวชมเชยผีว่า “เจ้ารู้ทุกสิ่งจริง ๆ ข้าชื่นชมเจ้าที่รู้เรื่องราวทั้งหมด”
ผีของภรรยาเก่าโกรธและกล่าวว่า “แน่นอน ข้ารู้ทุกอย่าง แม้กระทั่งวันนี้เจ้าก็ไปหาผู้ฝึกเซน”
ชายหนุ่มยิ้มและตอบกลับไปว่า “เจ้าทุกอย่างจริงหรือ? ถ้าอย่างนั้นท่านช่วยบอกข้าทีว่าข้ามีถั่วเหลืองกี่เม็ดในมือ?”
ทันใดนั้น ผีของภรรยาเก่าก็หายไป ไม่มีคำตอบจากผีอีกต่อไป
ชายหนุ่มรู้สึกโล่งใจและตระหนักว่า สิ่งที่เขากลัวและรู้สึกว่าไม่สามารถหลีกหนีได้ ก็คือสิ่งที่เกิดจากจิตใจของเขาเอง เมื่อเขาสามารถควบคุมจิตใจได้ ผีของเขาก็ไม่สามารถรบกวนเขาอีกต่อไป
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… ความกลัวและความวิตกกังวลที่เรามีอยู่ในใจ มักจะเกิดจากจิตใจของเราเอง การปราบความกลัวนั้นไม่ใช่การหลีกหนีหรือหนีจากสิ่งที่ทำให้เรากลัว แต่คือการเผชิญหน้ากับมันและตระหนักถึงความจริงที่เราสร้างขึ้นในใจ
ชายหนุ่มสามารถขจัดผีที่ตามรังควานเขาได้ เพราะเขาได้เรียนรู้ว่าผี ที่เขากลัวนั้นเป็นเพียงสิ่งที่เขาสร้างขึ้นในจิตใจ การใช้สติและปัญญาในการมองเห็นความจริงทำให้เขาได้ปลดปล่อยตัวเองจากความทุกข์
อ่านต่อ: เรียนรู้ชีวิต การปล่อยวาง และความสงบ ผ่านนิทานเซนสั้น ๆ สนุก ๆ และเต็มไปด้วยข้อคิดดี ๆ
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานเซนเรื่องการปราบผี (อังกฤษ: The Subjugation of a Ghost) เป็นหนึ่งในเรื่องสั้นที่มักถูกรวบรวมไว้ในหนังสือคลาสสิกของธรรมะและเซน เช่น Zen Flesh, Zen Bones (เรียบเรียงโดย Paul Reps และ Nyogen Senzaki)
นิทานเรื่องนี้มีรากฐานมาจากคำสอนในเซนที่เน้นการฝึกฝนจิตใจเพื่อให้ผู้ฝึกสามารถตระหนักรู้ถึงความจริงที่ลึกซึ้งและไม่ยึดติดกับความกลัวหรือความวิตกกังวลที่เกิดขึ้นในใจ เรื่องราวนี้สะท้อนให้เห็นว่า การเผชิญหน้ากับความกลัวและการตระหนักรู้ในสิ่งที่เราสร้างขึ้นในจิตใจนั้นเป็นวิธีการปลดปล่อยตัวเองจากทุกข์และความหลงผิด
นิทานนี้อธิบายถึงความสำคัญของการใช้สติในการเผชิญกับสถานการณ์ที่ยากลำบาก โดยเฉพาะเมื่อสิ่งที่เราเห็นหรือรู้สึกเป็นเพียงการหลอนที่เกิดจากจิตใจของเราเอง การใช้ปัญญาและการฝึกฝนเซนช่วยให้ผู้ฝึกเข้าใจว่าความกลัว ไม่ได้มีจริงนอกตัวเรา และเราสามารถควบคุมมันได้เมื่อเราตระหนักถึงความจริงนั้น
คติธรรม: “ความกลัวที่แท้จริงไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นจากภายนอก แต่เป็นสิ่งที่เกิดจากจิตใจของเราเอง การเผชิญหน้ากับความกลัวด้วยสติและปัญญาคือทางออกที่จะปลดปล่อยตัวเองจากทุกข์”