ในโลกที่เต็มไปด้วยการแข่งขันระหว่างความกลัวกับความกรุณา บางครั้งผู้ที่ดูอ่อนแอที่สุดกลับเป็นผู้มีหัวใจที่มั่นคงที่สุด การเลือกให้อภัยไม่ใช่เรื่องของความยอมแพ้ แต่คือพลังเงียบที่เปลี่ยนความรุนแรงให้กลายเป็นความเข้าใจ
มีนิทานชาดกเรื่องหนึ่ง เล่าถึงกวางตัวหนึ่งในป่าลึก ผู้ซึ่งไม่เพียงแต่รู้วิธีหลีกหนีอันตราย แต่ยังรู้จักหยุดเพื่อช่วยเหลือแม้กระทั่งศัตรู และเปลี่ยนหัวใจที่แข็งกระด้างให้คืนกลับสู่อ่อนโยนอีกครั้ง… กับนิทานชาดกเรื่องกวางที่พูดได้
เนื้อเรื่องนิทานชาดกเรื่องกวางที่พูดได้
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว กลางป่าลึกที่แสงแดดแทบส่องไม่ถึง มีสัตว์ตัวหนึ่งอาศัยอยู่อย่างสงบ ไม่ใช่สัตว์ธรรมดาอย่างที่ใคร ๆ คิด เพราะมันคือกวางผู้มีจิตใจเปี่ยมด้วยเมตตา และยังสามารถพูดภาษามนุษย์ได้อย่างชัดถ้อยชัดคำ
แม้จะมีเขาโค้งงามและร่างกายแข็งแรง แต่กวางตัวนี้กลับเลือกจะใช้ชีวิตเงียบ ๆ หลีกห่างจากอันตราย ไม่ล่า ไม่หลีกเลี่ยงใคร แต่ไม่เคยทำร้ายสิ่งใดเลย
วันหนึ่ง กษัตริย์พระองค์หนึ่งออกล่าสัตว์ในป่า ท่ามกลางผู้ติดตามมากมายและเสียงสรรพาวุธที่ดังสะเทือนผืนดิน ทรงขี่ม้าลึกเข้าไปจนพบกวางตัวหนึ่งยืนอยู่ท่ามกลางแสงอาทิตย์ที่ลอดผ่านกิ่งไม้ลงมาอย่างงดงาม
พระเนตรของพระองค์เบิกกว้าง “งดงามและแปลกตานัก” พระองค์คิด พลางยกธนูขึ้นหมายจะยิง
แต่ทันใดนั้น กวางก็หันมามอง และวิ่งหนีเข้าไปในแนวไม้ที่รกทึบทันที
กษัตริย์เร่งม้าไล่ตามไปอย่างไม่ลดละ ใจจดจ่ออยู่แต่กับภาพกวางที่หายวับเข้าไปในป่า
ต้นไม้โบกไหว ใบไม้ปลิวตามลม เสียงฝีเท้าม้าและหัวใจเต้นเร็วเร่งเร้า
กวางวิ่งอย่างสงบ ไม่เร่งไม่ช้าเหมือนรู้ทางในป่าดี และเมื่อลมปะทะใบหน้า เขาก็มองเห็นสิ่งข้างหน้าโพรงดินขนาดใหญ่ที่ซ่อนอยู่ใต้พุ่มไม้รก
เขากระโจนข้ามอย่างคล่องแคล่ว
แต่เสียงเบื้องหลังก็เปลี่ยนไปทันที
ครม! เสียงดังสนั่นสะท้อนทั่วแนวป่า กวางหยุดกึก แล้วหันหลังกลับอย่างรวดเร็ว
ในหลุมลึก กษัตริย์นอนแน่นิ่งในท่าที่ไม่ถนัด ฝุ่นฟุ้งขึ้นรอบตัว และใบหน้าของพระองค์เต็มไปด้วยความเจ็บปวด
กวางก้าวช้า ๆ เข้าไปใกล้ พลางเอ่ยเสียงชัดเจนดั่งมนุษย์ “ขอทรงอย่าตกพระทัย พระองค์ได้รับบาดเจ็บหรือไม่?”
กษัตริย์เบิกพระเนตรขึ้นทันที ความเจ็บปวดกลายเป็นความตกใจยิ่งกว่า “เจ้ากวาง… เจ้าพูดได้หรือ!?”
กวางพยักหน้าเล็กน้อย แล้วเอ่ยเสียงอ่อนโยน “ใช่แล้ว ข้าพเจ้าพูดได้ และข้าพเจ้าจะช่วยพระองค์ให้พ้นจากที่นี่”
กวางเดินวนรอบหลุม มองหาทางช่วยอย่างใจเย็น มันใช้เขาผลักกิ่งไม้ใหญ่ให้ตกลงไปในหลุมทีละชิ้น แล้วหยิบเชือกเถาวัลย์จากต้นไม้ใกล้เคียงมาโยงเข้าด้วยกันอย่างประณีต
ไม่นานนัก เถาวัลย์ยาวก็ถูกหย่อนลงไป กวางพูดอย่างนุ่มนวล “พระองค์ทรงจับเถาวัลย์ไว้ให้มั่น แล้วปีนขึ้นมา ข้าพเจ้าจะช่วยดึงจากด้านบน”
กษัตริย์ลังเล แต่แววตาเมตตาของกวางทำให้พระองค์ยอมเชื่อ และในที่สุด ก็ไต่ขึ้นมาได้อย่างปลอดภัย
เมื่อพระบาทเหยียบลงบนพื้นดินแข็ง กษัตริย์หอบหายใจแรง แต่ไม่ใช่เพราะเหนื่อยเพียงอย่างเดียวพระทัยกำลังสั่นไหว
พระองค์ทรุดพระกายลงเบื้องหน้ากวาง และเอ่ยเสียงเบา “เจ้าช่วยชีวิตเรา ทั้งที่เราเคยคิดจะทำร้ายเจ้า… เราขออภัย… และขอสัญญา จะไม่มีวันทำร้ายสัตว์เช่นเจ้าหรือผู้ใดอีก”
กวางยิ้มเพียงเล็กน้อย และกล่าวด้วยถ้อยคำที่ลึกซึ้ง
“แม้แต่กษัตริย์ก็สามารถเรียนรู้จากสิ่งมีชีวิตที่ต่ำต้อยกว่า หากพระองค์ตั้งใจฟังเสียงแห่งเมตตา”
จากนั้น กวางก้าวกลับเข้าสู่แนวไม้ เงาร่างของมันค่อย ๆ จางหายไปท่ามกลางแสงแดดยามสาย และเสียงลมในป่า
กษัตริย์ยืนมองอย่างนิ่งงัน แล้วทรงกลับวังในวันนั้นเอง ด้วยใจที่เปลี่ยนไป กษัตริย์ไม่ล่าสัตว์เพื่อความสนุกอีกเลย และสั่งห้ามประชาชนห้ามล่าเพื่อความสนุกอีกด้วย
และนับแต่นั้นมา แผ่นดินก็สงบสุขอีกครั้ง
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… เมตตาธรรมไม่จำกัดอยู่แค่ในเผ่าพันธุ์หรือฐานะ การช่วยเหลือผู้ที่เคยคิดร้ายกับตน ไม่ได้ทำให้เราต่ำต้อยลง แต่กลับแสดงถึงความสูงส่งทางใจที่แท้จริง
แม้เป็นเพียงกวางตัวหนึ่งในป่า แต่ความกล้าหาญที่จะยื่นมือช่วยเหลือ และปัญญาที่เลือกจะให้อภัย กลับเปลี่ยนหัวใจของกษัตริย์ผู้ทรงอำนาจ สิ่งนี้จึงเตือนเราว่า บางครั้ง “เสียงของป่า” ก็สามารถสอนมนุษย์ได้ดีกว่าตำรามากมาย และผู้ที่ยิ่งใหญ่จริง… คือผู้ที่กล้าทำความดีโดยไม่หวังผลตอบแทน
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานชาดกเรื่องกวางผู้ที่พูดได้ (อังกฤษ: The Talking Deer) จัดอยู่ในหมวดสัตว์ชาดก หรือชาดกที่พระโพธิสัตว์เสวยชาติเป็นสัตว์เดรัจฉาน ซึ่งแสดงถึงความมีเมตตา สติ และความเสียสละเพื่อประโยชน์ของผู้อื่น แม้ผู้นั้นจะเคยคิดร้ายมาก่อน
พระพุทธองค์ทรงเล่าเรื่องนี้ขึ้น เมื่อภิกษุรูปหนึ่งถามถึงความหมายของการให้อภัยอย่างแท้จริง และว่าความเมตตาสามารถเปลี่ยนใจผู้ที่หลงผิดได้หรือไม่
พระองค์จึงตรัสเล่าถึงอดีตชาติของพระองค์เอง ที่เสวยชาติเป็นกวางผู้พูดได้ มีจิตใจอ่อนโยนและเปี่ยมด้วยปัญญา เมื่อเห็นผู้ล่าได้รับอันตราย กลับเลือกช่วยเหลือแทนการหนีหาย
ชาดกเรื่องนี้จึงแสดงให้เห็นว่า ความดีนั้นไม่ขึ้นอยู่กับฐานะของผู้ให้ หากแต่ขึ้นอยู่กับ ใจที่เลือกจะทำสิ่งที่ถูกต้อง แม้ในยามที่ไม่มีใครเฝ้าดู การกระทำที่มีความเมตตาย่อมเปลี่ยนให้คนบางคนตื่นรู้ได้เสมอ
คติธรรม: “การให้อภัยที่แท้จริง มิได้ขึ้นกับว่าอีกฝ่ายสำนึกหรือไม่ แต่ขึ้นกับว่าใจเราเข้มแข็งพอจะไม่สร้างความเกลียดใหม่ให้โลกหรือเปล่า”