คำพูดบางคำ ไม่ได้ทำร้ายเราโดยตรง แต่มันวางกับดักไว้ในใจ ให้เรายืนผิดที่ด้วยความเต็มใจ โดยไม่ต้องบังคับ… แค่ทำให้เรารู้สึก “ดีพอ” ที่จะยอมเชื่อ
มีนิทานชาดกเรื่องหนึ่ง ที่ไม่ได้พูดถึงชัยชนะของผู้มีเขี้ยว แต่พูดถึงการรอดของผู้ไม่มีอะไรเลย นอกจากไหวพริบและสายตาไว ที่รู้ว่า คำชม… มักซ่อนคมไว้ลึกกว่าที่คนฟังทันรู้ตัว กับนิทานชาดกเรื่องหมาในจอมหลักแหลม
เนื้อเรื่องนิทานชาดกเรื่องหมาในจอมหลักแหลม
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว กลางป่าทึบซึ่งมีเถาวัลย์พันเกี่ยวระโยงระยาง มีเสียงฝีเท้าของสัตว์ตัวหนึ่งค่อย ๆ เดินแทรกผ่านความเงียบ
หมาในตัวหนึ่งกำลังเดินหาของกิน ดวงตากลอกไปมาด้วยความระแวดระวัง มันรู้ดีว่าในป่านี้ไม่มีใครไว้ใจได้…ยิ่งตัวมันเองก็ใช่จะเป็นที่รักของใคร
ที่ผ่านมา มันใช้กลอุบายหลอกสัตว์มากมายเพื่อให้ได้อาหารโดยไม่ต้องล่าเอง แม้แต่เจ้าป่าอย่างสิงโต…มันก็เคยเล่นตลกใส่มาแล้ว
“ขออย่าให้เจอใครเลยวันนี้…” มันบ่นในลำคอ ขณะค่อย ๆ ก้าวข้ามรากไม้
แต่ไม่ทันขาดคำ เสียงบางอย่างดังขึ้นจากข้างหน้า เงาร่างใหญ่โผล่พ้นพุ่มไม้ และเสียงคำรามต่ำ ๆ ก็ดังกระทบพื้นหญ้า
“อา…ข้าเจอเข้าให้แล้ว” หมาในชะงัก ฝ่าเท้าแข็งคาที่พื้น มันจ้องไปเบื้องหน้า และแน่ใจทันทีว่า นั่นคือสิงโต
สายตาของสิงโตสบกับมันพอดี แววตาแน่นิ่งเหมือนมีไฟซ่อนอยู่ข้างใน
หมาในตัวนั้นรู้ทันทีว่า ถ้าอยู่เฉย ๆ มันจะกลายเป็นมื้อค่ำของวันนี้แน่นอน เพราะมันเองก็เคยเล่นแผลง ๆ กับเจ้าป่ามาหลายครั้งแล้ว
ไม่มีเวลาให้ลังเล มันสูดลมหายใจเข้าเต็มปอด แล้วส่งเสียงร้องลั่นขึ้นทันที
“ช่วยด้วย ! ช่วยด้วย ! หินจะตกลงมาแล้ว !”
สิงโตชะงัก ขาหน้าหยุดกลางอากาศ “เจ้าว่าอะไรนะ เจ้าจอมเจ้าเล่ห์ ?”
หมาในกลอกตาขึ้นมองเหนือหัวอย่างตื่นตกใจ แล้วร้องลั่นอีกครั้ง
“ท่านเห็นโขดหินใหญ่ข้างบนไหม ? กำลังจะหล่นลงมาทับเราทั้งคู่ !”
ลมหายใจของมันยังไม่ทันหายหอบ มันก็รีบใช้จังหวะที่ความสนใจของสิงโตเปลี่ยนไป เพื่อเดินเกมตามถนัด…
หมาในเหลือบมองสีหน้าของสิงโต แล้วรีบพูดต่อทันทีไม่ให้มีช่องว่างในความคิด
“ท่านเป็นสัตว์ที่แข็งแรงที่สุดในป่านี้ ! มีแต่ท่านเท่านั้น ที่จะช่วยพยุงโขดหินไม่ให้ตกลงมาได้ !”
คำชมแล่นเข้าสู่หูของเจ้าป่าโดยตรง มันเงยหน้าขึ้นมองโขดหิน แล้วก็ขมวดคิ้วเล็กน้อย เพราะมันเองก็เริ่มรู้สึกไม่แน่ใจ
แต่เมื่อคำว่า “แข็งแรงที่สุดในป่า” ยังลอยอยู่ในใจ มันก็ไม่อยากเสียหน้า
“ก็ได้… ข้าจะช่วยเจ้ากันไว้” สิงโตพึมพำ ก่อนจะขยับตัวเข้าไปใต้โขดหิน แล้วเอาหลังยันไว้
หมาในทำทีถอยหลังด้วยความตื่นตระหนก “ขอบคุณมาก ท่านใจดีนัก! ข้าจะรีบไปตามคนมาช่วย”
พูดจบ มันก็ก้มศีรษะสั้น ๆ แล้ววิ่งลับหายเข้าไปในพุ่มไม้ทันที โดยไม่หันกลับมามองอีกเลย
เวลาผ่านไปเนิ่นนาน เงาของใบไม้ค่อย ๆ ขยับตามแสงอาทิตย์ที่เปลี่ยนตำแหน่ง
สิงโตยังคงยืนเกร็งอยู่ใต้โขดหิน ใช้หลังยันไว้เหมือนแบกทั้งท้องฟ้า มันเริ่มหอบ หัวใจเต้นแรง เหงื่อผุดซึมตามแผงคอ
แต่คนที่หมาในว่าจะไปตาม… ก็ไม่มาเสียที
“ทำไมมันถึงช้าขนาดนี้…” สิงโตพึมพำเบา ๆ ก่อนที่ดวงตาจะหรี่ลงช้า ๆ พร้อมเสียงถอนหายใจ
มันรู้ตัวแล้วว่า…ถูกหลอกอีกครั้ง
ไม่มีโขดหินไหนจะตกลงมา ไม่มีอันตรายใด ๆ มีเพียงแผนของหมาใน ที่ยังเฉียบคมเหมือนเดิม
“ข้าไม่ควรลืมว่า มันไม่เคยพูดตรง ๆ เลยสักครั้ง”
แต่ตอนนี้… มันก็สายเกินไปแล้ว
เจ้าป่าได้บทเรียนอีกบท จากหมาในตัวเดิม ที่ใช้แค่คำชม… ก็ลวงใจได้ทั้งดวง
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… คำชมเพียงไม่กี่คำ เมื่อหลุดออกจากปากของผู้มีเจตนาแฝง…อาจกลายเป็นกับดักที่เหนียวแน่นกว่าบ่วงใด ๆ เพราะไม่ใช่ทุกคำหวานจะมาจากมิตร และไม่ใช่ทุกภัยร้ายจะมาในรูปของการขู่คำราม
สิงโตในเรื่องนี้ไม่ได้พ่ายแพ้เพราะแรงของศัตรู แต่พ่ายให้กับคำพูดเพียงไม่กี่คำ
เพราะเมื่อใจอยากเชื่อว่าสิ่งที่ได้ยินคือความจริง ต่อให้มันเป็นกลลวง…เราก็พร้อมจะช่วยแบกไว้ด้วยตัวเอง
หมาในในเรื่องนี้ไม่ได้มีแรงเหนือใคร ไม่ได้มีอำนาจเหนือเจ้าป่า แต่มันมีสิ่งหนึ่งที่อันตรายกว่าคือความรู้ว่า “จุดอ่อนของผู้อื่นอยู่ตรงไหน” และเมื่อใช้มันได้ถูกจังหวะ… แม้สิงโตก็ยังต้องยืนนิ่งอยู่ใต้โขดหินโดยไม่ทันรู้ตัว
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานชาดกเรื่องหมาในจอมหลักแหลม (อังกฤษ: The Clever Jackal) นิทานเรื่องนี้จัดอยู่ในหมวดติณมัยชาดก หรือหมวดสัตว์ชาดก ซึ่งเป็นชาดกหมวดที่พระโพธิสัตว์เสวยชาติเป็นสัตว์ต่าง ๆ โดยใช้ปัญญาเฉียบคมและไหวพริบในการเอาตัวรอดจากสถานการณ์ที่เหนือกำลัง ด้วยสติและวาจาที่เฉียบแหลม
พระพุทธองค์ทรงเล่าเรื่องนี้ขึ้น เมื่อมีภิกษุบางรูปหลงระเริงในคำยกยอที่ฆราวาสมอบให้ จนละเลยความระวังในตนเอง พวกเขาเชื่อในสิ่งที่ได้ยินมากกว่าจะพินิจว่าสิ่งนั้นพูดมาเพื่ออะไร และสิ่งนั้น “จริงหรือถูกใจ”
พระองค์จึงตรัสเล่าถึงอดีตชาติ ที่พระองค์เสวยชาติเป็นหมาในผู้เฉลียวฉลาด รู้ทันความกลัวของตน และรู้วิธีพลิกสถานการณ์โดยใช้เพียงวาจา แม้ไม่ได้มาด้วยกำลัง แต่ก็สามารถเอาตัวรอดจากผู้แข็งแรงที่สุดในป่า ด้วยคำพูดเพียงไม่กี่คำ
ชาดกเรื่องนี้จึงสะท้อนว่า คำพูดที่ฟังแล้ว “รู้สึกดี” ไม่ได้แปลว่าเป็น “ความดี” เพราะบางครั้ง… คนที่หลงในคำชม อาจไม่ได้ถูกชนะด้วยเหตุผล แต่แพ้ด้วยสิ่งที่เขาอยากเชื่อ