ในป่าใหญ่ที่เงียบสงบ ทุกชีวิตดำเนินไปตามวิถีของตนเอง บ้างก็หากินอย่างระมัดระวัง บ้างก็แสดงน้ำใจต่อกันด้วยความจริงใจ แต่ในบางครั้ง ความเมตตาและความไว้วางใจที่มอบให้ผู้อื่นอย่างบริสุทธิ์ใจ อาจกลายเป็นจุดอ่อนที่เปิดโอกาสให้ผู้ไม่หวังดีแฝงเข้ามา
เมื่อจิ้งจอกเจ้าเล่ห์วางแผนบางอย่างขึ้นเพื่อประโยชน์ของตนเอง เหตุการณ์ในป่าแห่งนี้ก็กลายเป็นบทเรียนสำคัญให้เราได้จดจำ… กับนิทานอีสปเรื่องกวางไร้หัวใจ
เนื้อเรื่องนิทานอีสปเรื่องกวางไร้หัวใจ
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในป่าใหญ่แห่งหนึ่ง มีสิงโตที่อ้างว่าป่วยหนัก นอนพักอยู่ในถ้ำอย่างอ่อนแรง สุนัขจิ้งจอกเจ้าเล่ห์ซึ่งเป็นผู้ช่วยของสิงโตเฝ้าคิดหาวิธีที่จะหาสัตว์ตัวใดตัวหนึ่งมาให้สิงโตกินเพื่อฟื้นพละกำลัง จนในที่สุด มันก็เห็นกวางตัวหนึ่งเดินผ่านมาพอดี จึงคิดแผนการชั่วร้ายขึ้นในใจ
“กวางเอ๋ย เจ้าใจดีและมีน้ำใจจริง ๆ!” จิ้งจอกกล่าวพร้อมกับรีบเดินเข้าไปหา
กวางหันมองจิ้งจอกด้วยความแปลกใจ “เจ้ามีธุระอะไรหรือจิ้งจอก?”
จิ้งจอกทำหน้าตาสลดและถอนหายใจยาว “เฮ้อ…เจ้าคงยังไม่รู้ว่าพระราชาของเราสิงโตผู้ยิ่งใหญ่ป่วยหนักจนไม่สามารถลุกจากถ้ำได้ ข้าจึงอยากจะขอร้องให้เจ้าไปเยี่ยมและให้กำลังใจมันสักหน่อย นั่นคงจะทำให้พระราชารู้สึกดีขึ้นมาก”
กวางที่มีจิตใจดีและสงสารสิงโตมากจึงตอบรับด้วยน้ำใจ “โอ้ ข้าไม่เคยรู้เลยว่าสิงโตป่วยหนักถึงเพียงนี้ ข้ายินดีไปเยี่ยมเพื่อให้กำลังใจมัน”
เมื่อกวางเดินตามจิ้งจอกเข้าไปในถ้ำ มันเห็นสิงโตนอนนิ่งอยู่ แววตาของสิงโตดูอ่อนล้า แต่ในใจของมันกลับซ่อนความหิวโหยไว้ เมื่อเห็นกวางเดินเข้ามาใกล้ สิงโตก็พยายามกระโจนเข้าใส่ทันที แต่ด้วยความตกใจ กวางรีบถอยและวิ่งหนีออกจากถ้ำไปได้สำเร็จ มันหายใจหอบด้วยความกลัวและสงสัย “ข้าคิดว่าสิงโตเจ็บป่วยหนัก ทำไมมันถึงกระโดดเข้าใส่ข้าได้รวดเร็วขนาดนั้น?”
วันต่อมา จิ้งจอกเจ้าเล่ห์ก็ปรากฏตัวอีกครั้ง พร้อมกับทำสีหน้าเศร้าหมองกว่าเดิม “เจ้ากวาง ข้าต้องขอโทษอย่างยิ่งสำหรับเมื่อวานนี้ ที่จริงแล้วพระราชาเพียงแต่ลุกขึ้นทักทายเพราะดีใจที่เจ้าอุตส่าห์มาเยี่ยม แต่มันยังอ่อนแรงอยู่มาก และคงดีใจยิ่งขึ้นหากเจ้าไปเยี่ยมอีกครั้งเพื่อให้กำลังใจเป็นพิเศษ ข้ารับรองว่าจะไม่เกิดอะไรขึ้นอีก”
กวางลังเลอยู่ครู่หนึ่ง มันนึกถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อวาน แต่ด้วยความสงสารและจิตใจที่ไม่อยากให้สิงโตโดดเดี่ยว กวางจึงตัดสินใจกลับไปเยี่ยมสิงโตอีกครั้ง “หากเป็นเช่นนั้น ข้าจะไปเยี่ยมมันอีกครั้งหนึ่งก็ได้”
เมื่อกวางก้าวเข้ามาในถ้ำเป็นครั้งที่สอง สิงโตก็ไม่รอช้า คราวนี้มันกระโจนเข้าหากวางเต็มแรงและจับตัวกวางไว้แน่น กวางที่รู้ตัวว่าถูกหลอกก็ร้องขึ้นด้วยความเจ็บปวด “เจ้าจิ้งจอก เจ้าหลอกข้า!”
สิงโตมองกวางด้วยสายตาเยาะเย้ย “เจ้ากวาง เจ้ามาเองและตกเป็นเหยื่อของข้าในที่สุด” และสิงโตก็จับกวางกินเป็นอาหาร ทิ้งเพียงร่างของกวางไว้ในถ้ำ
หลังจากที่สิงโตจากไป จิ้งจอกซึ่งซ่อนตัวอยู่ใกล้ ๆ ก็เดินเข้ามา มันมองร่างของกวางและพูดเบา ๆ ด้วยรอยยิ้ม “ข้าไม่คิดเลยว่ากวางจะโง่เง่าเช่นนี้ ข้าหลอกมันให้มาถึงสองครั้งสองครา ข้ามั่นใจว่ามันคงไม่มีหัวใจที่เต็มไปด้วยปัญญาอยู่”
แล้วจิ้งจอกก็ก้มลงกินหัวใจกวางอย่างสบายใจ
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า ความใจดีและความไว้วางใจที่มากเกินไปโดยไม่ใช้สติปัญญา อาจทำให้เราตกอยู่ในอันตรายจากผู้ที่แสวงหาประโยชน์จากเรา กวางที่เชื่อในคำพูดของสุนัขจิ้งจอกโดยไม่ไตร่ตรอง เสียท่าเพราะความเมตตาที่ไร้การป้องกัน ทำให้มันตกเป็นเหยื่อของความเจ้าเล่ห์ของจิ้งจอกและสิงโตในที่สุด
บางครั้งการแยกแยะและไม่หลงเชื่อคำพูดหรือการแสดงออกของผู้อื่นเพียงผิวเผิน คือหนทางในการปกป้องตัวเอง เพราะแม้ความเมตตาและไว้วางใจเป็นคุณธรรมที่ดี แต่ก็ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง มิฉะนั้น สิ่งเหล่านี้อาจนำมาซึ่งผลลัพธ์ที่ไม่พึงปรารถนา
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานอีสปเรื่องกวางไร้หัวใจ (อังกฤษ: The Deer without a Heart) เป็นนิทานโบราณ ถูกจัดอยู่ในลำดับที่ 336 ของ Perry Index (Perry Index คือดัชนีการจัดหมวดหมู่ของนิทานอีสปที่รวบรวมและจัดลำดับโดย Ben Edwin Perry เพื่อใช้ในการศึกษาและอ้างอิงนิทานอีสปอย่างเป็นระบบ) นิทานเรื่องนี้เล่าถึงกวาง (หรือลาในฉบับตะวันออก) ที่ถูกจิ้งจอกเจ้าเล่ห์เกลี้ยกล่อมให้ไปเยี่ยมสิงโตที่กำลังป่วยถึงสองครั้ง หลังจากที่สิงโตฆ่ามันแล้ว จิ้งจอกก็ขโมยและกินหัวใจกวางไป เมื่อถูกถามว่าหัวใจอยู่ที่ไหน จิ้งจอกก็ให้เหตุผลว่าสัตว์ที่โง่เขลาถึงขนาดไปเยี่ยมสิงโตในถ้ำไม่น่าจะมีหัวใจอยู่ โดย “หัวใจ” ที่เต็มไปด้วยสติปัญญาอยู่ ซึ่งสะท้อนความเชื่อและแนวคิดโบราณที่เชื่อว่าหัวใจเป็นศูนย์รวมของความคิดและปัญญา