ในโลกนี้ มีคนหลายประเภทบางคนฉลาดหลักแหลม คิดเร็วทำเร็ว ในขณะที่บางคน… ก็ไม่ค่อยฉลาดเท่าไหร่ แต่ถึงอย่างนั้น คนที่ซื่อ ๆ ก็อาจทำให้เราหัวเราะ และบางครั้ง โชคดีก็อาจเข้าข้างพวกเขาโดยไม่คาดคิด
นี่คือเรื่องราวนิทานพื้นบ้านสากลจากเปอร์โตริโกของฮวน โบโบ เด็กหนุ่มผู้มีจิตใจดีแต่เข้าใจอะไรผิดไปหมดทุกอย่าง ไม่ว่าแม่จะสอนอะไร เขาก็ทำตามสุดความสามารถ แต่ทำออกมาแบบผิดที่ผิดทางทุกครั้ง! มาดูกันว่า ความซื่อ (และความเซ่อ) ของเขาจะพาไปเจอเรื่องอะไรบ้าง… กับนิทานพื้นบ้านเปอร์โตริโกเรื่องฮวน โบโบ ไปทำงาน
เนื้อเรื่องนิทานพื้นบ้านเปอร์โตริโกเรื่องฮวน โบโบ ไปทำงาน
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ในหมู่บ้านเล็ก ๆ บนเกาะเปอร์โตริโก มีเด็กหนุ่มคนหนึ่งชื่อฮวน โบโบ ซึ่งถ้าจะพูดให้ตรงที่สุด… เขาไม่ได้ฉลาดสักเท่าไหร่ แม่ของเขารักเขามาก แต่ก็ปวดหัวกับความซื่อบื้อของเขาไม่เว้นแต่ละวัน
วันหนึ่ง แม่ของเขาทนไม่ไหวอีกต่อไป
“ฮวน โบโบ! ลูกต้องไปทำงานแล้วนะ!” แม่พูด พลางถอนหายใจ “ลูกโตพอจะช่วยหาเงินเข้าบ้านได้แล้ว อย่าเอาแต่เดินไปมาแบบเป็ดหลงฝูง!”
“ได้เลยแม่! ข้าจะออกไปทำงาน และข้าจะทำทุกอย่างให้ดีที่สุด!” ฮวนพูดด้วยความมั่นใจสุดขีด
แม่มองลูกชายที่เต็มไปด้วยความกระตือรือร้น แล้วก็รู้สึก… ไม่ค่อยไว้ใจเท่าไหร่
“จำไว้นะลูก ฟังให้ดีเวลามีคนสั่งงาน แล้วทำตามให้ถูกต้อง!” แม่กำชับ
“ได้เลยแม่! ฟังให้ดี ทำให้เป๊ะ!” ฮวนทวนคำสั่งด้วยรอยยิ้มกว้าง ก่อนจะเดินออกจากบ้านไป มุ่งหน้าสู่ชีวิตแรงงานครั้งแรกของเขา… ซึ่งทุกคนในหมู่บ้านยังไม่รู้ว่ามันจะเป็นหายนะขนาดไหน
ฮวนเดินไปเรื่อย ๆ จนไปเจอชายแก่เจ้าของฟาร์มหมู ชายแก่กำลังขว้างเศษอาหารให้หมูกิน ฮวนรีบเข้าไปหา “คุณลุงครับ ข้าอยากทำงาน!” ฮวนพูดเสียงดังฟังชัด
ชายแก่หรี่ตามองเขาเล็กน้อย “เจ้าทำงานเป็นไหม?”
“แม่บอกว่าข้าทำงานเก่งสุด ๆ!” ฮวนตอบมั่นใจสุดชีวิต
ชายแก่ถอนหายใจ “งั้นเอาเถอะ เจ้าช่วยข้าทำความสะอาดเล้าและให้อาหารหมู แล้วข้าจะให้ค่าจ้างเจ้าเป็นเหรียญเงินหนึ่งเหรียญ”
ฮวน โบโบพยักหน้าหงึก ๆ แล้วทำงานทันที เขาขยันมาก ใช้แรงเต็มที่ แต่ไม่ได้ใช้สมองเลย เขาตักอาหารหมูแล้วเทแบบไม่ยั้ง จนเล้าเต็มไปด้วยเศษอาหารเละ ๆ และตอนทำความสะอาดก็ ใช้ไม้กวาดตีหมูแทนจะกวาดพื้น
หมูร้องเสียงดัง “อ๊อง! อ๊อง!” วิ่งหนีกันจ้าละหวั่น
ชายแก่ส่ายหน้า “เอาเถอะ เจ้าก็ขยันดี นี่ค่าจ้างของเจ้า”* เขาหยิบเหรียญเงินให้ฮวน
ฮวนดีใจมาก “ขอบคุณครับลุง! ข้าจะเอามันกลับไปให้แม่!”
แล้วเขาก็กำเหรียญแน่นในมือ… แน่นมาก …แน่นจนเหงื่อเริ่มออก
ระหว่างเดินกลับบ้าน มือของเขาเปียกและเหนียว เหรียญเลย ลื่นหลุดจากมือ ตกลงไปในโคลนข้างทาง ฮวนมองเหรียญที่จมหายไปแบบงง ๆ “อ้าว… หายซะแล้วแฮะ”
เขาเดินกลับบ้านตัวเปล่า พอแม่เห็นเข้าก็ขมวดคิ้วทันที “ไหนล่ะค่าจ้างของลูก?”
“เอ่อ… มันหายไปแล้วแม่ ข้ากำมันแน่นมากเลยนะ! แต่พอเหงื่อออก มันก็ลื่นหลุดจากมือไปเอง”
แม่ถอนหายใจเฮือกใหญ่ “โอ๊ย ฮวน! ลูกต้องเก็บเงินไว้ในกระเป๋าสิ ไม่ใช่กำไว้แบบนั้น!”
ฮวนทำตาโต รู้สึกเหมือนได้เรียนรู้สิ่งที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในชีวิต “โอ้ จริงด้วย! ข้าจะจำไว้เลย!”
และแน่นอนว่า เขาจะจำคำสอนของแม่ไปใช้… แต่จะใช้ให้ถูกหรือเปล่านี่อีกเรื่อง
วันรุ่งขึ้น ฮวน โบโบออกไปหางานทำอีกครั้ง คราวนี้เขาเดินไปถึงร้านขายวัว เจ้าของร้านเป็นชายร่างใหญ่ ใบหน้าเคร่งขรึม แต่พอเห็นฮวนเข้ามา เขาก็เลิกคิ้วด้วยความสงสัย “เจ้าต้องการอะไรล่ะ เจ้าหนุ่ม?”
“ข้าต้องการทำงาน ข้าทำงานเก่งมากนะ!” ฮวนพูดอย่างมั่นใจ
เจ้าของร้านคิดอยู่ครู่หนึ่ง ก่อนพยักหน้า “เอาล่ะ เจ้าช่วยข้าทำความสะอาดโรงวัว และดูแลวัวพวกนี้ให้หน่อย ถ้าทำดี ข้าจะให้ค่าจ้างเป็นนมสดขวดใหญ่”
ฮวนดีใจสุด ๆ และรีบลงมือทำงานทันที เขาทำเต็มที่… แต่ไม่ได้คิดเลยว่าควรทำอย่างไรให้มันดี วัวโดนเขาเช็ดจนขนยุ่งเหยิง โรงวัวเต็มไปด้วยฟางกระจัดกระจายไปหมด แต่เจ้าของร้านก็ถอนหายใจแล้วส่งขวดนมให้เขาตามสัญญา
“ขอบคุณมากลุง!” ฮวนรับขวดนมมาและนึกถึงคำสอนของแม่ทันที
“ต้องเก็บค่าจ้างไว้ในกระเป๋า!” เขาเปิดกระเป๋าเสื้อ แล้ว… เทนมทั้งหมดใส่ลงไปในนั้น
นมไหลทะลุกระเป๋าเสื้อเปียกไปทั่วตัวเขา! เขากลับบ้านในสภาพที่ตัวเหม็นนมสุด ๆ พอแม่เห็นก็ยิ่งปวดหัว “ลูกทำอะไรลงไป ฮวน!?”
“ก็แม่บอกให้ใส่ค่าจ้างในกระเป๋านี่นา!”
แม่ถอนหายใจแรงกว่าเดิม “โอ๊ย ฮวน! ของเหลวต้องถือดี ๆ ด้วยมือ ไม่ใช่เทใส่กระเป๋า!”
ฮวนพยักหน้าแรง ๆ “อ๋อ เข้าใจแล้ว! คราวหน้าข้าจะถือมันดี ๆ!”
วันต่อมา ฮวนออกไปทำงานอีกครั้ง คราวนี้เขาได้งานที่ร้านขนมปัง และค่าจ้างของเขาคือ… เนยก้อนโตหนึ่งก้อน!
คราวนี้ฮวนจำบทเรียนจากแม่ได้ขึ้นใจ “ต้องถือไว้ดี ๆ ด้วยมือ!”
เขาออกเดินทางกลับบ้าน ท่ามกลางแดดร้อนจัดของเปอร์โตริโก… เนยในมือเริ่มนิ่ม… แล้วมันก็เริ่มละลาย… จากนั้น… เนยเละติดมือของเขาเป็นโจ๊ก!
พอถึงบ้าน มือของฮวนเต็มไปด้วยคราบเนยเหนียว ๆ แม่เห็นสภาพลูกชายแล้วแทบเป็นลม “โอ๊ย ฮวน! ของที่ละลายง่ายแบบนี้ ลูกต้องห่อมันไว้สิ!”
ฮวนพยักหน้าแรง ๆ “อ๋อออ เข้าใจแล้วแม่! คราวหน้าข้าจะห่อมันให้ดีเลย!”
วันถัดมา ฮวน โบโบได้งานใหม่ที่โรงฆ่าสัตว์ คราวนี้เขาทำได้ดีขึ้นมาหน่อย (หรือเปล่า?) และได้รับ ขาแฮมอันใหญ่เป็นค่าจ้าง!
เขานึกถึงคำแม่ทันที “ของที่ละลายง่ายต้องห่อไว้!”
ฮวนเลยหยิบใบไม้แห้ง ๆ มาห่อขาแฮมจนหมด แล้วมัดด้วยเถาวัลย์ จากนั้นก็อุ้มมันแนบอกเหมือนทารกตัวน้อย แล้วเดินกลับบ้าน
คนทั้งหมู่บ้านมองเขาด้วยความสงสัย “เอ่อ… นั่นเจ้าทำอะไรน่ะ?”
“ข้าห่อมันไว้เหมือนที่แม่บอกไงล่ะ!” ไม่มีใครกล้าถามอะไรต่อ ทุกคนได้แต่ส่ายหน้าขำ ๆ
วันต่อมา ฮวนได้ค่าจ้างเป็นแมว คราวนี้เขานึกถึงคำแม่ว่า “สัตว์ต้องจูงมันไปดี ๆ ไม่ใช่ห่อไว้”
ดังนั้น เขาจึงเอาเชือกผูกคอแมว แล้วลากมันไปตามทางเหมือนจูงวัว แมวร้องเสียงแหลม “เมี้ยวววว!” พยายามข่วนฮวนทุกทาง คนทั้งหมู่บ้านขำกันจนท้องแข็ง
แม่แทบเป็นลมเมื่อเห็นลูกชายจูงแมวมาแบบนั้น “โอ๊ย ฮวน! ของแบบนี้ต้องอุ้มมันดี ๆ ไม่ใช่ลากไปกับพื้น!”
“โอ๊อ๋! คราวหน้าข้าจะอุ้มมันดี ๆ เลย!”
วันสุดท้าย ฮวน โบโบได้ค่าจ้างเป็น ขาแฮมอีกครั้ง!
เขานึกถึงคำสอนของแม่เรื่องแมว… “ของแบบนี้ต้องอุ้มมันดี ๆ” ดังนั้น เขาจึงอุ้มขาแฮมแนบอก ลูบมันไปมาเหมือนลูกแมว
ทุกคนในหมู่บ้านถึงกับร้องไห้ขำ บังเอิญเศรษฐีที่เดินทางผ่านมาพอดี เห็นแล้วถูกใจในความซื่อของฮวน
“เจ้านี่มันทั้งทึ่มและน่าทึ่งจริง ๆ!” เศรษฐีหัวเราะลั่นก่อนมอบเงินก้อนโตให้
ฮวนกลับบ้านพร้อมเงินเต็มมือ แม่ทั้งดีใจและปวดหัวไปพร้อมกัน “ลูกนี่มัน… เฮ้อ เอาเถอะ อย่างน้อยเราก็มีเงินกินข้าว!”
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า… ความซื่ออย่างเดียวไม่พอ หากขาดความเข้าใจและการใช้ปัญญา ฮวนพยายามทำตามคำสอนของแม่อย่างเคร่งครัด แต่เขา ขาดการคิดไตร่ตรองว่าสิ่งไหนควรใช้กับสถานการณ์ใด ทำให้เกิดเรื่องวุ่นวายไม่หยุด
อย่างไรก็ตามความพยายามและทัศนคติที่ดีของเขาก็นำมาซึ่งโชคดีโดยไม่คาดคิด แม้จะดูซื่อบื้อ แต่ฮวนก็เป็นตัวแทนของ ความไร้เดียงสา ความมุ่งมั่น และมุมมองที่เรียบง่ายของชีวิต
เรื่องนี้ยังเตือนให้เรารู้ว่าบางครั้ง การทำตามคำสั่งหรือกฎเกณฑ์อย่างเคร่งครัดโดยไม่เข้าใจจุดประสงค์ อาจนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ผิดพลาด การเรียนรู้จากความผิดพลาด และรู้จักปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ คือสิ่งที่สำคัญที่สุด!
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานพื้นบ้านเปอร์โตริโกเรื่องฮวน โบโบ ไปทำงาน (อังกฤษ: Juan Bobo goes to Work) เป็นหนึ่งในนิทานพื้นบ้านที่โด่งดังที่สุดของเปอร์โตริโก และเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมแคริบเบียน ซึ่งมีการเล่าขานกันมาหลายชั่วอายุคน ชื่อ “Juan Bobo” แปลตรงตัวว่า “ฮวนผู้เซ่อซ่า” หรือ “ฮวนทึ่ม” และเป็นตัวละครที่มักจะปรากฏในนิทานพื้นบ้านของเปอร์โตริโกในหลายเวอร์ชัน
ต้นกำเนิดของนิทานนี้มาจากเรื่องเล่าปากต่อปากของชาวชนบทในเปอร์โตริโก ตั้งแต่ยุคอาณานิคมสเปน (ประมาณศตวรรษที่ 16-19) ฮวน โบโบเป็นตัวแทนของชาวบ้านธรรมดาที่ซื่อ ๆ ไม่ได้ฉลาดหลักแหลม แต่เต็มไปด้วยความตั้งใจดี เรื่องราวของเขามักเป็นแนวขำขัน และสอนบทเรียนชีวิตอย่างอ้อม ๆ
ในยุคต่อมา นิทานพื้นบ้านเปอร์โตริโกเรื่องฮวน โบโบ ไปทำงานและเรื่องอื่น ๆ ของฮวน โบโบ ถูกนำมารวบรวมและตีพิมพ์ในหนังสือเด็ก โดยเฉพาะในเปอร์โตริโกและสหรัฐอเมริกา ทำให้กลายเป็นหนึ่งในตัวละครที่เป็นที่รักของเด็ก ๆ และเป็นสัญลักษณ์ของ นิทานพื้นบ้านแคริบเบียนที่ยังคงได้รับความนิยมจนถึงปัจจุบัน
แม้ว่าฮวน โบโบจะเป็นตัวละครเฉพาะของเปอร์โตริโก แต่โครงสร้างของนิทานที่เกี่ยวกับเด็กหนุ่มซื่อ ๆ ที่ทำพลาดเพราะเข้าใจผิด นั้น คล้ายกับนิทานพื้นบ้านของหลายวัฒนธรรมทั่วโลก เช่น Hans in Luck ฮันผู้โชคดี (เยอรมัน), Simple Simon ซีมอนจอมเซ่อ (อังกฤษ), หรือ Pedro Urdemales เปโดร อุรเดมาเลส จอมเจ้าเล่ห์ (ละตินอเมริกา) อย่างไรก็ตาม ฉากหลังและวัฒนธรรมของเรื่องราวของฮวน โบโบมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตของชาวเปอร์โตริโกอย่างแท้จริง
“ความซื่ออย่างเดียวอาจพาไปถึงที่หมาย… แต่ไม่ได้แปลว่าจะไปถึงอย่างถูกต้อง”