ในโลกที่เต็มไปด้วยความเปลี่ยนแปลงและความไม่แน่นอน หลายคนมักหวาดกลัวต่อสิ่งที่จะมาถึง โดยเฉพาะเมื่อเผชิญหน้ากับสถานการณ์ที่ไม่อาจควบคุมได้ แต่บางครั้ง ความจริงของชีวิตก็แสดงให้เราเห็นว่า สำหรับบางสิ่ง การเปลี่ยนแปลงภายนอกอาจไม่มีผลเท่ากับหน้าที่ที่ยังคงเหมือนเดิม
เช่นเดียวกับเรื่องราวของชายชราและลาของเขา ผู้ซึ่งมองโลกในมุมที่แตกต่าง กับนิทานอีสปเรื่องชายชรากับลา
เนื้อเรื่องนิทานอีสปเรื่องชายชรากับลา
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีชายชราคนหนึ่งอาศัยอยู่ในหมู่บ้านเล็ก ๆ เขาเป็นคนยากจนและมีทรัพย์สินเพียงไม่กี่อย่างในชีวิต สิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับเขาคือลาตัวหนึ่ง ลาตัวนี้เป็นเพื่อนที่ซื่อสัตย์และเป็นแรงสำคัญในทุกการทำงานของเขา ไม่ว่าจะบรรทุกฟืนจากป่า แบกข้าวของไปขายในตลาด หรือขนสัมภาระระหว่างเดินทาง ชายชรารักและดูแลมัน แม้บางครั้งจะรู้สึกสงสารที่มันต้องทำงานหนักตลอดเวลา
วันหนึ่ง ขณะที่ชายชรากำลังพักอยู่ใต้ร่มไม้ในลานบ้าน เขาได้ยินข่าวจากเพื่อนบ้านว่า กองทัพของศัตรูกำลังเคลื่อนเข้ามาใกล้หมู่บ้าน ผู้คนต่างพากันหวาดกลัวและรีบเก็บข้าวของเพื่อหนีเอาตัวรอด
ชายชราผู้ไม่เคยเกี่ยวข้องกับสงครามมาก่อนรู้สึกวิตก เขารีบกลับไปบ้านและเริ่มเก็บสัมภาระที่จำเป็นที่สุด เขาไม่ลืมมองไปยังลาตัวโปรดที่ยืนอยู่ในคอกอย่างสงบ
“เจ้าลาเอ๋ย” เขาพูดกับมันขณะที่รีบร้อนจัดของ “เราต้องรีบออกจากที่นี่ หากศัตรูมาถึง พวกเขาอาจจับเจ้าหรือฆ่าเจ้า เราไม่มีเวลามากนัก รีบไปกันเถอะ!”
ลาตัวนั้นเงยหน้ามองชายชรา มันเคี้ยวหญ้าในปากอย่างสงบและตอบด้วยน้ำเสียงเรียบง่าย “ทำไมเจ้าถึงกลัวนักเล่า? ข้าไม่เห็นว่าการหนีจะเปลี่ยนแปลงอะไรสำหรับข้า”
ชายชราหยุดมือที่กำลังจัดของและหันมามองลาด้วยความประหลาดใจ “เจ้าพูดอะไร? หากศัตรูมา เจ้าก็อาจตกอยู่ในอันตราย! พวกเขาอาจใช้เจ้าในการทำสงคราม หรือที่แย่กว่านั้น พวกเขาอาจฆ่าเจ้าเพื่อเอาหนังและเนื้อของเจ้าไปขาย!”
ลายิ้มเล็กน้อยในแบบของมันและตอบกลับ “เจ้าลืมไปหรือว่าข้าเป็นลา? ไม่ว่าศัตรูจะมาเมื่อไร พวกเขาก็จะยังคงใช้ข้าแบกของหนักเหมือนที่เจ้าใช้ข้าอยู่ตอนนี้ ความเปลี่ยนแปลงของนายไม่ใช่สิ่งสำคัญสำหรับข้า ตราบใดที่ข้ายังต้องทำหน้าที่เดิม”
ชายชราอ้าปากค้าง เขาไม่คิดว่าลาตัวนี้จะตอบกลับด้วยคำพูดที่ตรงและสงบนิ่งเช่นนี้ “แต่เจ้าจะไม่มีทางรู้ว่าศัตรูจะโหดร้ายแค่ไหน พวกเขาอาจปฏิบัติกับเจ้าเลวร้ายกว่าที่ข้าปฏิบัติก็ได้!”
ลายังคงตอบด้วยน้ำเสียงสงบ “ข้ารู้ว่าเจ้าปฏิบัติกับข้าอย่างดี แต่ข้าก็ยังต้องแบกของหนักทุกวันใช่ไหม? หากศัตรูมา พวกเขาก็จะทำแบบเดียวกัน ข้าไม่สนใจว่าใครจะเป็นนายข้า เพราะหน้าที่ของข้าในฐานะลาจะยังเหมือนเดิม ข้าจะไม่หลบหนีไปไหน เพราะมันไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลงสำหรับข้า”
ชายชราได้แต่นิ่งฟังคำพูดของลาตัวนั้น เขาเริ่มครุ่นคิดถึงความจริงที่ลาได้พูด แม้ว่าความกลัวจะยังอยู่ในใจ แต่เขาก็เริ่มเข้าใจว่า สำหรับลานั้น ความเปลี่ยนแปลงภายนอกไม่ได้สำคัญเท่าภาระหน้าที่ที่มันยังคงต้องแบกรับ
ในที่สุด ชายชราก็ล้มเลิกความพยายามที่จะพาลาหนี เขาปล่อยให้มันอยู่ในคอกและเดินกลับเข้าไปในบ้านเพื่อรอรับชะตากรรมที่จะมาถึง
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า…
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า สำหรับบางคน การเปลี่ยนแปลงของผู้ปกครองหรือสิ่งแวดล้อมภายนอก อาจไม่มีผลกระทบมากเท่ากับหน้าที่และภาระที่พวกเขาต้องแบกรับอยู่เสมอ สิ่งสำคัญคือการเข้าใจธรรมชาติของตนเองและยอมรับความจริงในชีวิต การตระหนักถึงสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ช่วยให้เรามองเห็นชีวิตด้วยความสงบและพร้อมเผชิญหน้ากับความเปลี่ยนแปลง
ที่มาของนิทานเรื่องนี้
นิทานอีสปเรื่องชายชรากับลา (อังกฤษ: The Old Man and the Ass) เป็นนิทานอีสปที่มีเนื้อหาเชิงการเมือง ปรากฏในกลุ่มนิทานอีสป นิทานเรื่องนี้ได้รับการจัดอยู่ในลำดับที่ 476 ของ Perry Index (Perry Index คือดัชนีการจัดหมวดหมู่ของนิทานอีสปที่รวบรวมและจัดลำดับโดย Ben Edwin Perry เพื่อใช้ในการศึกษาและอ้างอิงนิทานอีสปอย่างเป็นระบบ)
นิทานที่บันทึกโดยฟีดรัส (Phaedrus) เล่าถึงชายชราที่บอกให้ลาของเขารีบหนีไปพร้อมกับเขาเมื่อกองทัพใกล้เข้ามา ลาจึงถามว่า “นายใหม่จะเพิ่มภาระให้ข้าต้องแบกของเพิ่มเป็นสองเท่าหรือไม่?” เมื่อชายชราตอบว่า “ไม่เพิ่ม” ลาจึงกล่าวว่า “ถ้าอย่างนั้น ไม่ว่านายจะเป็นใคร ข้าก็ไม่สนใจ เพราะหน้าที่ของข้าคือการเป็นสัตว์รับภาระอยู่ดี”
ฟีดรัส สรุปข้อคิดของนิทานว่า “เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงในรัฐบาล สิ่งเดียวที่เปลี่ยนแปลงสำหรับคนยากจนคือชื่อของนายใหม่เท่านั้น”
ข้อสรุปในลักษณะเดียวกันยังปรากฏในบทกวีภาษาละตินยุคใหม่ของเฮียโรนิมัส โอซิอุส (Hieronymus Osius) เรื่อง Asinus et vitulus (ลาและคนเลี้ยงวัว) ซึ่งสะท้อนแนวคิดเรื่องความเปลี่ยนแปลงทางการปกครองที่ไม่ส่งผลต่อชนชั้นล่างโดยตรง